Απόβλητα τυροκομείων: μύθος η αδυναμία καθαρισμού

Τυροκομείο στην Αιτωλοακαρνανία

Με ρώτησαν φίλοι ποιες είναι οι λύσεις στη διαχείριση των αποβλήτων των τυροκομείων και ιδιαίτερα του τυρόγαλου που παράγεται κατά την επεξεργασία του γάλακτος.  Την απάντηση την είχα υποσχεθεί σε παλαιότερο πόστ μου, δεν κατάφερα λόγω στενότητας χρόνου να τη δώσω, θα το επιχειρήσω σήμερα και από εδώ. Γίνεται εξάλλου επίκαιρη μετά τους αριθμούς που δημοσιεύθηκαν χθες και που δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος.

Κατ’ αρχάς να ξαναπώ ότι η κλασσική μέθοδος ενεργού ιλύος και παρατεταμένου αερισμού (αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε «βιολογικός») είναι άχρηστη λόγω του πολύ υψηλού ρυπαντικού φορτίου των λυμάτων (35.000 mg/lt BOD₅) αφ’ ενός και της περιοδικότητας της δραστηριότητας αφ’ ετέρου.  Δηλαδή, ο κλασσικός βιολογικός ακόμα κι αν κατάφερνε να ανταποκριθεί στο υψηλό οργανικό θα «διαλυόταν» από τις αυξομοιώσεις της παροχής. Δεν είναι του παρόντος ούτε μπορεί να γίνει αντικείμενο ενός blog σαν αυτό εδώ η εξήγηση του παραπάνω γεγονότος, αλλά έτσι είναι.

Στα όρια μιας βιομηχανικής μονάδας ο όρος «λύμα» θα έπρεπε να είναι μια λέξη χωρίς νόημα. Τα λύματα δεν είναι παρά νερά στα οποία έχουν διαλυθεί η αναμιχθεί χρήσιμες ύλες. Όσο αυτά τα νερά δεν έχουν εγκαταλείψει τη μονάδα, έχουμε την δυνατότητα να ανακτήσουμε το σύνολο των ευρισκόμενων εν διαλύσει ή εν αιωρήσεις υλικών ή ουσιών στο νερό και ή να τις ξαναχρησιμοποιήσουν στην ίδια τη βιομηχανία ή να τις πουλήσουμε σε άλλες βιομηχανίες ή βιοτεχνίες στις οποίες μπορεί να είναι χρήσιμες. Το ίδιο ισχύει και για «ιδιότητες» του νερού, όπως π.χ. η θερμοκρασία του. Αν παραδείγματός χάρη, το νερό έχει χρησιμοποιηθεί για να ψύξει μια εγκατάσταση, μπορούμε την θερμότητά του να την «αντλήσουμε» και να την χρησιμοποιήσουμε σε κάποιο άλλο τμήμα παραγωγής. Το ζητούμενο είναι να βρει λοιπόν κανείς εκείνες τις τιμές κόστους για τις οποίες η ανάκτηση είναι περισσότερο συμφέρουσα από την διαδικασία καθαρισμού του νερού στα επίπεδα ποιότητας που ο νόμος επιβάλλει. Αυτή ακριβώς η ισορροπία καθορίζει το αν μια εγκατάσταση θα παράγει λύματα, πόσα και τι ποιότητας θα είναι αυτά.

Το παραπάνω έχει πολύ καλή εφαρμογή στις περιπτώσεις των αποβλήτων τυροκομείων. Στο τυρόγαλα ή απόγαλα, το οποίο έχει πάρα πολύ υψηλό ρυπαντικό φορτίο, περιέχονται πολύτιμες ουσίες οι οποίες αποτελούν πρώτες ύλες για πάμπολλες άλλες βιομηχανίες: τον ορρό γάλακτος και τη λακτόζη. Με βάση αυτή τη διαπίστωση, κανείς μπορεί να οδηγηθεί σε πολλές λύσεις.

Η 1^η λύση είναι η επεξεργασία του τυρογάλακτος εντός της μονάδας τυροκόμισης και η απαγωγή από αυτό των πρωτεϊνών και της λακτόζης με τη χρήση μεμβρανών διήθησης ή άλλων μεθόδων. Το υπόλοιπο βιομηχανικό νερό  καθαρίζεται από το ρυπαντικό φορτίο με τη χρήση βιολογίας υψηλής απόδοσης. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει άριστη ποιότητα νερού εκροής με ταυτόχρονη παραγωγή πρωτεΐνης ή και λακτόζης. Η καθαρότητα της ανακτημένης πρωτεΐνης ή και λακτόζης εξαρτάται από την επιθυμία του τυροκόμου. Η λύση αυτή έχει σαν βασικό της μειονέκτημα το υψηλό για μικρές μονάδες κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας που πολλές φορές είναι απαγορευτικό. Αποτελεί όμως μια ολοκληρωμένη λύση.

Η 2^η λύση είναι η συλλογή και μεταφορά του τυρογάλακτος σε βιομηχανικές μονάδες παραγωγής πρωτεϊνών και λακτόζης. Στην ουσία το τυροκομείο δεν επεξεργάζεται το ίδιο τα απόβλητά του αλλά τα μεταφέρει, ως πρώτες ύλες σε μιαν άλλη βιομηχανική μονάδα ή οποία και ανακτά τον ορρό και τη λακτόζη. Η μέθοδος αυτή απαλλάσσει τον κάθε τυροκόμο από το κόστος της αρχικής εγκατάστασης και του επιβάλλει απλώς συνθήκες προσωρινής αποθήκευσης. Επιπλέον, πρέπει ο τυροκόμος να καταβάλλει κάποιο τίμημα ανά τόνο αποβλήτων που δίνει προς επεξεργασία.  Στο τυροκομείο απομένει να επεξεργαστεί τα όποια άλλα απόβλητά του, στον βαθμό που υπάρχουν, με κάποιον τρόπο.

Η 3^η λύση είναι να επεξεργαστεί τα απόβλητά του με βιολογία υψηλής απόδοσης χωρίς να ανακτήσει τα υπάρχοντα σε αυτό υλικά. Γιατί κανείς να προτιμήσει αυτή τη λύση; Επειδή ως εγκατάσταση αλλά και ως κόστος λειτουργίας είναι ακριβή μεν για μικρά τυροκομεία αλλά φθηνότερη από την επεξεργασία με μεμβράνες και διήθηση και δίνει στην έξοδό του νερό πολύ καλής ποιότητας.

Η 4^η λύση είναι η επιλογή της μεθόδου της φυσικοχημικής μεθόδου επεξεργασίας των αποβλήτων. Αυτό επιτυγχάνεται με ηλεκτρολυτική οξείδωση του οργανικού φορτίου. Μια τέτοια μέθοδος έχει υψηλό κόστος αρχικής εγκατάστασης και λειτουργίας και ελέγχεται ως προς την αποτελεσματικότητά της σε διακυμάνσεις φορτίου.

5^η λύση θα μπορούσε να είναι η πλήρης αφύγρανση ή η αφαίρεση ενός ποσοστού υγρασίας από το  τυρόγαλο και η παραγωγή βιοαερίου ή κομπόστ από αυτό. Υπό διερεύνηση είναι αν το κόστος απομάκρυνσης μέρους του νερού από τα απόβλητα μπορεί να εξισορροπηθεί από τα οποιαδήποτε κέρδη από την εκμετάλλευση του βιοαερίου.

Οι ενδεικτικές αναφορές που έγιναν παραπάνω, δείχνουν ότι η επεξεργασία των αποβλήτων τυροκομείων δεν είναι άλυτο πρόβλημα. Δεν είναι καν πρόβλημα. Είναι απλά ζήτημα που η πολιτεία δεν έχει μέχρι σήμερα αντιμετωπίσει σοβαρά. Την ίδια έλλειψη σοβαρότητας έχει επιδείξει και σε ότι αφορά την επεξεργασία των αποβλήτων των ελαιοτριβείων. Η επιλογή της μεθόδου ή του συνδυασμού των μεθόδων ώστε να επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι απλά ζήτημα του τι ο νόμος επιβάλλει σαν ποιότητα εκροής κάθε φορά και των διαθέσιμων κεφαλαίων από πλευρά του κάθε επιχειρηματία ή κάθε ομάδας επιχειρηματιών. Οτιδήποτε άλλο είναι δικαιολογία εν αμαρτία.

Εν τω μεταξύ, όσο οι αρμόδιοι το σκέφτονται και το συζητάνε, λίμνες, ποτάμια και θάλασσες δέχονται καθημερινά σε όλη την Ελλάδα τρομακτικές ποσότητες αποβλήτων. Δεν νομίζετε ότι είναι  ώρα να γίνει κάτι;