Πού αλήθεια πάμε;

Όσο περνούν οι μήνες και η Ελλάδα δείχνει ανίκανη να ξεπεράσει τις παθογένειές της και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε να αφήσει την κρίση πίσω της, τόσο περισσότερο δύσκολη θα είναι η επιστροφή στις αγορές και τόσο θα γίνεται περισσότερο πιθανό το ενδεχόμενο της χρεωκοπίας. Παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις πολλών εκ των αναλυτών, ήμουν – και παραμένω – με το μέρος των αισιόδοξων που λένε ότι η κρίση μπορούσε και μπορεί ακόμα να ξεπεραστεί με πολιτικά μέσα και διαρθρωτικές αλλαγές χωρίς να χρειαστεί η χώρα να μπει στην περιπέτεια μιας πτώχευσης με άγνωστες συνέπειες ή αβέβαιη εξέλιξη. Θεωρώ ανόητη, ηττοπαθή και εθνικά επιζήμια την άποψη της άμεσης και επιθετικής χρεωκοπίας, ως αντίδραση μιας αναπόφευκτης εξέλιξης. Θεωρώ επίσης παιδαριώδη την άποψη ότι η προσπάθεια αποφυγής της χρεωκοπίας οδηγεί σε εκπτώσεις σε ζητήματα εθνικής κυριαρχίας. Είναι βέβαιο ότι η οικονομική εξάρτηση μειώνει δραματικά την διαπραγματευτική ικανότητα, το ίδιο όμως και ίσως εντονότερα συμβαίνει και σε περιπτώσεις οικονομικής δυσπραγίας.

Η πίστη στις δυνατότητες της Ελλάδας, όμως, δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι κανείς μπορεί να παραβλέψει τα γεγονότα τα οποία προς το παρόν δείχνουν ότι οι προσπάθειες δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μπορεί η κυβέρνηση να διατείνεται, και εν μέρει είναι αλήθεια, ότι έκανε πολλά αλλά προφανώς δεν έκανε αρκετά. Μπορεί να προγραμματίζει να κάνει και άλλα, αλλά μάλλον αργεί και οι αγορές δεν περιμένουν. Σε κάθε περίπτωση, οι πιθανές πορείες που θα κληθεί η χώρα να ακολουθήσει, θα είναι καλό να μας είναι γνωστές από πριν. Αν λοιπόν το πλέον αισιόδοξο σενάριο αυτή τη στιγμή μιλά για παράταση της περιόδου αποπληρωμής του χρέους με επαναδιαπραγμάτευση των όρων αλλά και συνέχιση του μνημονίου, τότε το χειρότερο σενάριο ποιό είναι;

Είναι πολλοί αυτοί που διατείνονται ότι το χρέος στην Ελλάδα είναι πλέον μη βιώσιμο κι αυτό γιατί με την αδυναμία επίτευξης συγκεκριμένων στόχων, η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια εσωτερική υποτίμηση της τάξης του 30 ή και 40 τοις εκατό. Κάτι τέτοιο όμως είναι αδύνατο να συμβεί στα πλαίσια της νομισματικής ένωσης ή είναι αδύνατο να συμβεί χωρίς η χώρα να έχει τον νομισματικό έλεγχο. Αυτό λοιπόν που προτείνουν είναι η οικειοθελής αποχώρηση από τη ζώνη του ευρώ και η υιοθέτηση εθνικού νομίσματος σε μια ισοτιμία 1 προς 500 σε σχέση με το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα.

Σε μια τέτοια όμως περίπτωση δεν θα αποφευχθεί η κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος οπότε η εθνικοποίηση του συνόλου των τραπεζών θα είναι μονόδρομος. Μια τέτοια εξέλιξη θα ακολουθήσει μακρά περίοδος υψηλότατου πληθωρισμού και μια δύσκολη πορεία ανάκαμψης με χαμηλό σημείο εκκίνησης. Εάν η λύση αυτή επιλεγεί σε συνεννόηση με τους εταίρους μας, η προσφυγή στις αγορές θα μπορούσε να γίνει ενωρίτερα από ότι στην περίπτωση μιας επιθετικής αποχώρησης.

Μια τέτοια εξέλιξη δεν θα αφήσει αλώβητη την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι βέβαιο ότι οι πιστωτές μας και το τραπεζικό σύστημα θα περάσουν δύσκολες μέρες αλλά άλλο τόσο βέβαιο είναι ότι το μερίδιο εκείνο της αγοράς που θα πάει ταμείο μ, θα ηρεμήσει για λίγο αναζητώντας τοποθετήσεις που θα μπορούσαν να αποφέρουν κέρδη στο καινούργιο τοπίο. Το πλήγμα στο ευρώ μπορεί να φέρει παράπλευρα χαμόγελα στο σύνολο της ευρωζώνης καθώς θα ενισχύσει τις εξαγωγές και θα εκτονώσει τις πιέσεις του δολαρίου που στοχεύει στη διατήρηση της πολιτικής εξουσίας των ΗΠΑ στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και όχι στην διόγκωση της οικονομίας.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα οικονομικά προβλήματα είναι πολυπαραγοντικά και η σχέση ανάμεσα σε αίτιο και αποτέλεσμα δεν είναι πάντα αμφιμονοσήμαντη στον πολύπλοκο κόσμο της παγκόσμιας αγοράς, αυτό που θα συμβεί με την Ελλάδα το επόμενο χρονικό διάστημα θα κινηθεί κάπου ενδιάμεσα στο καλύτερο και χειρότερο σενάριο. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν έχουμε φτάσει ακόμα σ’ εκείνο το σημείο όπου το χειρότερο σενάριο είναι η μοναδική λύση.  Φοβάμαι όμως ότι εάν η πλειοψηφία των πολιτικών μας εξακολουθήσει να μην κατανοεί την σοβαρότητα των στιγμών θα χρειαστεί να αλλάξει προς το χειρότερο και το χειρότερο σενάριο.

Ένα είναι βέβαιο. Ο λαός και η χώρα καλούνται να πληρώσουν δυσβάσταχτο τίμημα τα επόμενα χρόνια. Η πορεία μας θα είναι δύσκολη. Χωρίς αλληλεγγύη θα είναι αδύνατη.