Σώστε την Κάρλα

Εικόνα από τον ταμιευτήρα της Κάρλας

 Πληθαίνουν οι πληροφορίες καθώς και τα δεδομένα από την λίμνη Κάρλα και την ευρύτερη περιοχή επιρροής της που θα έπρεπε να κάνουν πολλούς να χάσουν τον ύπνο τους. Ο κίνδυνος το καμάρι της πανευρωπαϊκής πρωτιάς αποκατάστασης να εξελιχθεί σε τραγωδία είναι μεγάλος.

«Δεν είναι εικόνα νερού λίμνης αυτή»

Τα λόγια του ανθρώπου που εξετάζει δείγματα από τη λίμνη ηχούν ακόμα στ’ αυτιά μου. Μια σειρά μικροοργανισμών, πληθώρα θρεπτικών συστατικών, μεγάλες ποσότητες οργανικού φορτίου,  χαμηλός δείκτης διαύγειας. Οι οσμές δεν θα αργήσουν να έρθουν.

Τι συμβαίνει αλήθεια; Τι είναι αυτό που οδηγεί τα πράγματα προς την καταστροφή πάνω σε ράγες;

Η Θεσσαλική πεδιάδα είναι ένα λαμπρό παράδειγμα εντατικής καλλιέργειας και άρα εντατικής εκμετάλλευσης πόρων. Η χρήση λιπασμάτων είναι τόσο υψηλή που σε πολλές περιπτώσεις το επιφανειακό στρώμα του εδάφους είναι κορεσμένο σε συγκεκριμένα θρεπτικά στοιχεία. Το φυτό «αντλεί» τα θρεπτικά στοιχεία μέσω του ριζικού του συστήματος από συγκεκριμένο βάθος. Μάλιστα, από τη διαθέσιμη ποσότητα θρεπτικών συστατικών (όση δηλαδή φτάνει από την επιφάνεια στο συγκεκριμένο βάθος) ένα σχετικά μικρό μέρος μόνο απορροφάται στο φυτό. Η υπόλοιπη είτε φτάνει στον υπόγειο υδροφορέα, είτε οδηγείται στο πλούσιο δίκτυο αποστράγγισης που τέμνει όλη την Θεσσαλική πεδιάδα. Το σύνολο λοιπόν των στραγγισμάτων της πεδιάδας μεταξύ Βόλου και Λάρισας στραγγίζει στην Κάρλα όπου και μεταφέρει το θρεπτικό του φορτίο. Προσθέστε στα παραπάνω, το Ασμάκι με τα πλούσια σε οργανικό φορτίο νερά του, τα αστικά λύματα που καταλήγουν σε αποστραγγιστικές τάφρους, τις κτηνοτροφικές μονάδες που ξεπλένουν την κοπριά τους και ό,τι άλλο βάλει ο νους σας κι έχετε ήδη τη μαγιά.

Ευτροφισμός στο υδατικό σύστημα του πηνειού

Ύστερα πάρτε ένα μεγάλο, ρηχό ταψί στο οποίο ρίχνετε σιγά – σιγά νερό. Όχι οποιοδήποτε νερό αλλά αυτό που κουβαλά όλα όσα αναφέραμε παραπάνω. Αφήστε αυτό το νερό για μερικούς ζεστούς και υγρούς μήνες χωρίς ουσιαστική κίνηση που θα έφερνε μια λυτρωτική ανάδευση και όχι ένα απλό ανακάτεμα. Το συγκεκριμένο ταψί δεν είναι το οποιοδήποτε αλλά μια πεδιάδα που καλλιεργήθηκε επίσης ή κάποιοι πεδινοί βοσκότοποι πλήρεις οργανικών θρεπτικών συστατικών.  Αυτό είναι η λίμνη Κάρλα: ένα μεγάλο ρηχό ταψί που αν ποτέ το νερό μέσα της φτάσει το επιθυμητό βάθος, δεν θα είναι πια μια ζωντανή λίμνη αλλά ένας βόρβορος, μια σούπα που θα σκοτώνει τον εαυτό της.

Αν τα παραπάνω σας φαίνονται φυσιολογικά, πάρτε ένα από τα πλέον βρώμικα ποτάμια της χώρας, φτιάξτε ένα αντλιοστάσιο λίγα μέτρα από την έξοδο της Εγκατάστασης Επεξεργασίας Αποβλήτων μιας πόλης 200.000 κατοίκων και στείλτε το συγκεκριμένο νερό στην Κάρλα. Αυτό έγινε με το περίφημο αντλιοστάσιο τροφοδοσίας της Κάρλας από τον Πηνειό. Τροφοδοσίας, σωστά, αλλά ποιον τροφοδοτούμε και με τι; Η οικολογική εικόνα του Πηνειού απέχει πολύ από το να θεωρείται ακόμα και μέτρια. Τις περισσότερες φορές είναι κακή έως πολύ κακή και κανένα «τερτίπι» μέτρησης δεν μπορεί να το κρύψει αυτό.  Ο Πηνειός, πέρα από τα αγροτικά και κτηνοτροφικά απόβλητα, κουβαλά στον όγκο του αστικά επεξεργασμένα ή ...λιγότερο επεξεργασμένα λύματα, βιομηχανικά απόβλητα. Ακόμα και η διάλυσή τους στην ενίοτε πλούσια χειμερινή ροή του δεν μπορεί να κρύψει την εικόνα ενός δυνητικά ευτροφικού συστήματος που όταν βρίσκει την ευκαιρία, αναδεικνύεται. Τροφή λοιπόν, μεταφέρουμε από τον Πηνειό προς τους δυνητικά τοξικούς μικροοργανισμούς που έχουν κατακλύσει την Κάρλα. 

Το παραπάνω βιοϋδατικό σύστημα «κορυφώνεται» στην Κάρλα όπου και καταλήγει. Θα προκαλούσε (και ίσως έχει προκαλέσει στο παρελθόν) σοβαρά προβλήματα και σε κλειστές θάλασσες όπως είναι ο Παγασητικός  κόλπος , όχι όμως τόσο έντονα σε ανοιχτά πελάγη. Σίγουρα υποβαθμίζει ευαίσθητες περιοχές όπως το δέλτα ενός ποταμού. Αυτό όμως που συμβαίνει στην Κάρλα είναι πραγματικά η κορύφωση. Η υπερσυγκέντρωση θρεπτικών συστατικών, η χαμηλή στάθμη, οι κλιματικές συνθήκες, η ανυπαρξία κυκλοφορίας, η παρουσία συγκεκριμένων πληθυσμών δυνητικά τοξικών φυκών ή πρωτόζωων, η αστάθεια στη στάθμη που αποτρέπει την ανάπτυξη άλλων πληθυσμών (ψαριών, εντόμων, αμφίβιων, ψαριών, πτηνών) οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε ένα είδος αυτοκαταστροφικού οικοσυστήματος, μιας νεκρής λίμνης.

Στρώμα ερυθρών αλγών στον Ληθαίο

Είναι πραγματικά τραγικό να είμαστε αντιμέτωποι με την προοπτική μιας νεκρής λίμνης για την δημιουργία της οποίας δαπανήθηκαν υπερπολύτιμοι οικονομικοί - και όχι - μόνο πόροι. Ειλικρινά λυπάμαι αλλά δεν μιλώ για μια προοπτική που έχει έστω λίγες πιθανότητες να μετατραπεί σε πράξη αλλά για μια άκρως πιθανή πραγματικότητα. Για να προλάβω τους μηδενιστές της οικολογίας, στην εξέλιξη αυτή δεν φταίει η ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση που ακόμα κι όταν γίνεται για να αποκαταστήσει βλάβες, δεν παύει να είναι παρέμβαση.  Φταίει ο κακός σχεδιασμός, τα λάθη στη μελέτη και η κλασσική ελληνική νοοτροπία που θεωρεί ότι μπορεί να λύσεις προβλήματα μα «πασαλείματα», ισορροπίες και στρογγυλέματα. Φταίει που το έργο μελετήθηκε, σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από μηχανικούς οι οποίοι μπορούσαν να το κάνουν και δεν ρώτησαν ποτέ ή δεν έλαβαν ποτέ υπόψη τόσους άλλους που επέμεναν στην διαφύλαξη κάποιων περιβαλλοντικών συνθηκών.

Κι όσο σκέφτομαι τα όνειρα που εδράσθηκαν σε αυτό το έργο. Τα χρήματα που δαπανήθηκαν. Τις ελπίδες που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν με τη λίμνη.  Τις προσδοκίες...

Μπορεί άραγε να γίνει κάτι τώρα;, Μπορούμε να κάνουμε κάτι; Ας προβληματιστούμε σοβαρά όλοι μας όσοι έχουμε εμπλακεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σε αυτή την ιστορία. Για εμένα προσωπικά είναι ένα στοίχημα που ΠΡΕΠΕΙ να κερδηθεί.