Τα νερά στους Ιδιώτες

Είναι πανθομολογούμενο αν και δεν θα το βρείτε πουθενά επίσημα γραμμένο: σχεδόν το 80% των εν λειτουργία Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Αστικών Αποβλήτων (των βιολογικών, όπως συνηθίσαμε να τους λέμε) δεν λειτουργεί σωστά. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι αδυνατούν να επεξεργαστούν στο βαθμό που ο νόμος επιβάλει τα απόβλητα που καταλήγουν σε αυτούς.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό:

1.       Μελετητικά – σχεδιαστικά λάθη. Το βασικό λάθος στην μελέτη και τον σχεδιασμό μιας μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων έχει να κάνει με το μέγεθός της και την φέρουσα ικανότητά της. Οι περισσότερες μονάδες ή έχουν σχεδιαστεί για πολύ μεγαλύτερους από τους πραγματικούς πληθυσμούς, ή για μικρότερους. Όταν είναι μικρές για τον όγκο των αποβλήτων που υποδέχονται, απλά δουλεύουν χωρίς αποτέλεσμα. Όταν είναι πολύ μεγαλύτερες, τίθενται για μεγάλα χρονικά διαστήματα εκτός λειτουργίας. Άλλα λάθη έχουν να κάνουν με τον κακό υπολογισμό του ρυπαντικού φορτίου, την κακή επιλογή μεθόδου επεξεργασίας, την κακή επιλογή επιμέρους διεργασιών για την επεξεργασία των αποβλήτων.

2.       Κατασκευαστικά λάθη.

3.       Λάθη στη λειτουργία. Πολλές φορές δεν πρόκειται για λάθη αλλά για πολιτικές (πολιτικάντικες είναι το σωστό) επιλογές δημοτικών αρχόντων ή ιδιοτελείς επιλογές υπηρεσιακών παραγόντων. Το συνηθέστερο λάθος είναι η εκ των υστέρων υποδοχή διαφορετικής σύστασης ή διαφορετικής ποσότητας αποβλήτων από τις προδιαγραφές της μονάδας. Για παράδειγμα, σύνδεση στη μονάδα του αποχετευτικού δικτύου όμορου οικισμού, υποδοχή λυμάτων από κοντινές βιομηχανικές μονάδες, υποδοχή βοθρολυμάτων. Άλλες, πρόκειται για λάθη που οφείλονται σε άγνοια. Το τελευταίο συμβαίνει διότι εγκαταστάσεις που εργάζονται με κύρια «μηχανή» μικροοργανισμούς και αυτό που θα έπρεπε να ενδιαφέρει είναι η βιολογία, υπεύθυνοι λειτουργίας  (και μελέτης, και κατασκευής!) είναι κυρίως πολιτικοί μηχανικοί, και ακολουθούν χημικοί, μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι πάντα μηχανικοί. Βιολόγο ή βιοχημικό δεν έχω συναντήσει σε καμιά μονάδα επεξεργασίας λυμάτων μέχρι σήμερα.

4.       Λάθη στη διαχείριση. Όπως και στην προηγούμενη κατηγορία, κατ’ ευφημισμό τα αποκαλούμε λάθη. Πρόκειται για πολιτικές επιλογές που συνήθως οδηγούν με ασφάλεια στο κλείσιμο των εγκαταστάσεων για οικονομικούς λόγους. Τα συνηθέστερα «λάθη» είναι ότι κάθε δήμαρχος θεωρεί την δημοτική επιχείρηση η οποία διαχειρίζεται τον βιολογικό ως αποθήκη ανέργων, τα τέλη αποχέτευσης ως ευκαιρία αύξησης της εκλογικής του πελατείας, την προμήθεια αναλωσίμων και υλικών ως πεδίο εξυπηρέτησης φίλων ή φίλα προσκείμενων επιχειρηματιών.

Αν αναλύσουμε την κάθε κατηγορία από τις τέσσερις παραπάνω, θα χρειαστούμε βιβλία για κάθε μια από αυτές. Αυτό που αξίζει να κρατήσουμε είναι ότι 80 στις 100 εγκαταστάσεις δεν λειτουργούν σωστά.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;  Ότι η το περιβάλλον εξακολουθεί να δέχεται αθροιστικά μεγάλα φορτία ρύπων, ότι η δημόσια υγεία είναι εκτεθειμένη σε κινδύνους, ότι οι Δήμοι έχουν να αντιμετωπίσουν έναν ακόμη οικονομικό βραχνά ο οποίος θα πνίξει πολλούς από αυτούς Αναφέρομαι στην οικονομική αδυναμία λειτουργίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων. Σε δημόσιες ή τηλεοπτικές μου εμφανίσεις από χρόνια αναφέρομαι στο ενδεχόμενο αυτό. Δεν είμαι μάντης ούτε είμαι ο μοναδικός που διείδα τις εξελίξεις. Πολλοί επιχειρηματίες προετοιμάζονται γι’ αυτό ακριβώς το ενδεχόμενο και αρκετοί από αυτούς έχουν πιέσει τις εξελίξεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Τι προβλέπεται λοιπόν να συμβεί; Οι περισσότερες εγκαταστάσεις, είτε λόγω παλαιότητας είτε λόγω λανθασμένης κατασκευής είτε λόγω μεταβολής του εξυπηρετούμενου πληθυσμού, θα χρειαστούν σύντομα ή χρειάζονται άμεσα επισκευή, επέκταση, αναβάθμιση. Όσοι από αυτούς έχουν κατασκευαστεί πρόσφατα με κοινοτικά κονδύλια δεν μπορούν να ενταχθούν ξανά σε χρηματοδοτικά προγράμματα. Χρήματα το δημόσιο δεν διαθέτει, οι δήμοι δεν έχουν κεφάλαια. Η μόνη λύση που απομένει προκειμένου να μπορούν οι Δήμοι να παρέχουν υπηρεσίες αποχέτευσης στους Δημότες τους είναι η μακροχρόνια παραχώρηση της εκμετάλλευσης των εγκαταστάσεων σε ιδιώτες. Εντάξει, θα πει κανείς. Θα λειτουργήσουν καλύτερα. Όμως πόσοι δήμοι χρεώνουν τέλη αποχέτευσης; Ακόμα περισσότερο, πόσοι τα εισπράττουν; Κι αν κάποιος δεν πληρώνει, πως μπορεί να εξαναγκαστεί να το κάνει; Ποιος ιδιώτης θα αναλάβει μια τόσο επισφαλή ως προς τις εισπράξεις επένδυση; Κανείς. Μόνο αν του δοθεί προίκα η διαχείριση και της ύδρευσης. Τότε ή επένδυση θα έχει κάποιο νόημα. Αν ο ιδιώτης έχει τη δυνατότητα να «γυρίσει» τη βάνα και να κόψει το νερό τα πράγματα γίνονται λίγο πιο εύκολα. Ακόμα περισσότερο, επειδή οι μέχρι σήμερα χρεώσεις ανα κυβικό του νερού είναι είτε υπερβολικά χαμηλές (αποτέλεσμα της μακροχρόνιας οικοδόμησης πελατειακών σχέσεων ανάμεσα στις δημοτικές αρχές και τους δημότες τους) είτε δεν εισπράττονταν  ποτέ και προκειμένου ο επενδυτής να περιορίσει τον κίνδυνο, θα πρέπει να προηγηθούν αυξήσεις των τιμολογίων. Θα περάσουμε δηλαδή από τη μη χρέωση ή την χαμηλή χρέωση, κατ’ ευθείαν στο ακριβό νερό, προκειμένου να έχουμε ύδρευση και αποχέτευση.

Μπορούσε να προβλεφθεί αυτή η εξέλιξη. Σαφώς. Σαφέστατα. Τι έκαναν μέχρι σήμερα οι Δήμοι; Απολύτως τίποτα. Ή μάλλον, έκαναν: Οδήγησαν με ασφάλεια την ύδρευση και την αποχέτευση στην κατάρρευση. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα πέρα για πέρα αληθινό: κάπου στην Ελληνική επικράτεια, ένας Δήμος έχει στην δικαιοδοσία του πέντε μικρές μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων. Το απαραίτητο προσωπικό για την λειτουργία τους είναι 3 τεχνικοί και 2 με τρεις διοικητικοί υπάλληλοι. Σύνολο, 5,5 άτομα. Σήμερα ο Δήμος απασχολεί 47 άτομα μόνιμο προσωπικό και άλλα 45 με εξάμηνες συμβάσεις. Σχεδόν 12 φορές περισσότερο προσωπικό από το απαραίτητο.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες οδηγούμαστε στην ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών. Ιδιωτικοποίηση που θα γίνει με τους χειρότερους δυνατούς όρους επειδή έχουμε μάθει σε όλα τα επίπεδα να χειριζόμαστε τα δημόσια πράγματα ως μέσο πλουτισμού, ως μηχανισμούς εξυπηρέτησης προσωπικών στρατηγικών, ως κοινά – με την έννοια του ευτελούς, του άνευ αξίας.

Τους επόμενους μήνες δεν αποκλείεται να δούμε τους δημάρχους και σύσσωμα τα δημοτικά συμβούλια στους δρόμους με πλακατ να ζητούν χρήματα για το νερό. Θα είναι ακριβώς οι ίδιοι δήμαρχοι που οδήγησαν τα πράγματα ως εδώ. Τους επόμενους μήνες δεν αποκλείεται να δούμε πολιτικά κόμματα να ωρύονται για την εκποίηση δημόσιας περιουσίας ή για την ιδιωτικοποίηση κοινωνικών αγαθών. Θα είναι ακριβώς τα ίδια κόμματα που έκαναν κοινωνική πολιτική με τις δημοτικές επιχειρήσεις και χειρίστηκαν το κοινωνικό αγαθό σαν να ήταν κληρονομιά από τον παππούλη τους.