Η επόμενη ημέρα έφτασε

Ας δούμε την αλήθεια κατάματα και ας σχεδιάσουμε το μέλλον με βάση αυτή. Χρειαζόμαστε σχέδιο όπως χρειαζόμαστε και πράξεις. Σαν απαραίτητη ψυχοθεραπεία έστω, αν νομίζουμε ότι αποτέλεσμα δεν θα έχουμε.
Ας δούμε την αλήθεια λοιπόν.

Δεν ζούμε σε κρίση. Η κρίση είναι μια σύντομη ανωμαλία, μια παρεκτροπή από την ομαλή πορεία ενός ανθρώπου ή μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας ανθρώπων.
Η κρίση μπορεί να έχει ένταση αλλά η διάρκειά της είναι περιορισμένη και σε κάθε περίπτωση όχι ικανή να χαρακτηρίσει τη ζωή μεμονωμένων ανθρώπων ή υποσυνόλων της κοινωνίας. Μια κρίση κρατά 1, 2 ίσως 3 χρόνια. Σε καμιά περίπτωση περισσότερα από 5. Αν διαρκεί περισσότερο, είναι περίοδος. 
Όλοι οι αναλυτές συμφωνούν ότι η Ελληνική κρίση θα διαρκέσει τουλάχιστον μια δεκαετία άρα ζούμε μια ξεχωριστή περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας. Τι σημαίνει αυτή η περίοδος; Σε ατομικό επίπεδο, βιώνουμε την σκληρή περίοδο της αναζήτησης νήματος και νοήματος. Σε συλλογικό, μόλις εξήλθαμε από την παρεκτροπή της αλόγιστης και αδικαιολόγητης ευδαιμονίας και βαδίζουμε στην περίοδο της επαναπροσαρμογής. Η περίοδος αυτή θα διαρκέσει στην καλύτερη περίπτωση αλλά 7 χρόνια (όσοι λένε 5, ψεύδονται εσκεμμένα).

Δεν ζούμε σε κρίση λοιπόν. Ζούμε την περίοδο της προσαρμογής στη νέα κατάσταση. Ζούμε την περίοδο όπου αναζητούμε το νόημα και το νήμα μιας ζωής που είχαμε εγκαταλείψει όταν ανεβήκαμε λαθρεπιβάτες και χωρίς μέτρα ασφαλείας στο rollercoaster  της ψευδεπίγραφης ευδαιμονίας.

Στα τρία χρόνια που πέρασαν με την λεγόμενη κρίση σε πλήρη εξέλιξη, εξαντλήσαμε μέχρι αίματος την συζήτηση για τις αιτίες που μας οδήγησαν ως εδώ, για τα πρόσωπα που ευθύνονται, για τις αποφάσεις που πάρθηκαν ή δεν πάρθηκαν, για όσα έγιναν ή δεν έγιναν.

Στα τρία χρόνια που πέρασαν, ιδέες, απόψεις, φιλίες, κοινωνικές σχέσεις, πολιτικές εντάξεις δοκιμάστηκαν, αναθεωρήθηκαν, επαναπροσδιορίστηκαν. Φαντάσματα του παρελθόντος ξύπνησαν, καινούργια φαντάσματα εφευρέθηκαν. Διαχωριστικές γραμμές ξεθώριασαν, άλλες επανήλθαν εντονότερα, νέες χαράχθηκαν.

Στα τρία χρόνια που πέρασαν όλοι και όλα άλλαξαν. Αλλάξαμε. Σχολιάσαμε, διαπιστώσαμε, θυμώσαμε, φωνάξαμε. Πολλές φορές παρασυρθήκαμε σε υπερβολές και εξαλλοσύνες. Όλα αυτά ήταν φυσικά αφού χάσαμε την ισορροπία μας και μέχρι να βρούμε καινούργια οι κινήσεις μας, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο, ήταν απότομες, ακραίες, σπασμωδικές σαν τις κινήσεις κάποιου χωρίς ισορροπία που προσπαθεί να αποφύγει την πτώση από μια δοκό.

Πολλά στερεότυπα γκρεμίστηκαν όπως και πολλά δημιουργήθηκαν. Πράγματα (ιδέες, απόψεις, πρακτικές) που είχαμε βάλει στα κουτάκια με τις ταμπέλες «αριστερό» «δεξιό», ανακαλύψαμε ότι δεν είχαν καμιά θέση εκεί. Για πολλά, διαπιστώσαμε ότι η μόνη τους θέση είναι ο κάλαθος των αχρήστων. Πολλά από τα νέα επίσης θα διαπιστώσουμε στο μέλλον ότι είναι άχρηστα αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης.

Ας επανέλθουμε στην αρχή του παρόντος κειμένου και, ας δούμε την αλήθεια κατάματα: Αυτό που βιώνουμε, όχι ως πρακτικές άσκησης εξουσίας αλλά ως οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα, θα είναι η καθημερινότητά μας για τα επόμενα χρόνια. Δεν έχουν νόημα οι πολιτικές ή κοινωνικές αναφορές σ’ αυτό που υπήρξε, δεν έχουν νόημα οι πολιτικές ή κοινωνικές αναφορές σε αυτό που στο παρελθόν θέλαμε να υπάρξει. Τώρα, πρέπει άμεσα να σχεδιάσουμε την πορεία μας πάνω στα ερείπια του παρελθόντος και επί της σκληρής πραγματικότητας του παρόντος. Γιατί το παρελθόν είναι ήδη παρελθόν και το παρόν δεν περιμένει κανέναν. Πόσο μάλλον το αύριο.

Για να σχεδιάσει κανείς πρέπει να γνωρίζει τι είναι. Η αυτογνωσία είναι προαπαιτούμενο όταν θέλεις να θεμελιώσεις ένα σταθερό, συμπαγές και στιβαρό αύριο. Είμαστε λοιπόν ένα κράτος φτωχό σε παραγωγή και μέσα παραγωγής, λίγο καλύτερα σε φυσικούς πόρους. Έχουμε ανθρώπινο δυναμικό με εκπληκτικές δυνατότητες αλλά τραγικές αδυναμίες σε οργάνωση, αυτοοργάνωση, πειθαρχία, προγραμματισμό.

Το δεύτερο που απαιτείται είναι η συναπόφαση του τι πρέπει να γίνει. Έχει σημασία εδώ η αποφυγή του αρνητικού προσδιορισμού των στόχων ή σκοπών.  Η ελπίδα δεν εδράζεται στην άρνηση αλλά στη θέση. Κανείς δεν θέλει να ακούει πλέον για τα λάθη έγιναν αλλά για όσα σωστά θα (η πρέπει να) γίνουν. Έχει επίσης σημασία ο όποιος σχεδιασμός να είναι ριζοσπαστικός και οραματικός αλλά ταυτόχρονα προσγειωμένος. Μέσα στο σχέδιο πρέπει να βρίσκει έκφραση και το όνειρο και η πράξη. Έτσι αποφεύγει κανείς τις παγίδες της διεκπεραίωσης και της διαχείρισης – που μπορεί να οδηγήσει στην ανία και την παραίτηση – αλλά και την αεροβασία που μπορεί να καταλήξει σε αποκοπή από την πραγματικότητα της καθημερινότητας.

Ο σχεδιασμός στις παρούσες συνθήκες οφείλει να σπάει τα δεσμά με το παρελθόν αλλά ταυτόχρονα να δίνει την αίσθηση της συνέχειας, την αντίληψη ότι δεν υπάρχει διακοπή μιας μακρόχρονης πορείας αλλά μια στάση, μια επανεκτίμηση της κατάστασης αναγκαία ίσως προκειμένου να εξασφαλιστεί το μέλλον. Το έχουμε ανάγκη ως κοινωνία αυτό.

Το καινούργιο που θα χαραχθεί πρέπει να επανεκτιμήσει αξίες που χάθηκαν ή συκοφαντήθηκαν ή ποδοπατήθηκαν και να αναδείξει νέες. Ο σεβασμός για παράδειγμα – απέναντι σε ανθρώπους και ανθρώπων έργα, απέναντι σε απόψεις, απέναντι σε αποφάσεις και νόμους – είναι μια αξία που ποδοπατήθηκε. Το καινούργιο πρέπει να επιβάλει τη δική του ηθική. Το δημόσιο συμφέρον φερ’ ειπείν και η προστασία του πρέπει να ενταχθεί στον ηθικό κώδικα της νέας κοινωνίας.

Μπορεί οι αναφορές σε κόμματα στην παρούσα συγκυρία να προκαλούν ρίγη αγανάκτησης αλλά στο βαθμό που κανείς δεν προτείνει αξιόπιστη εναλλακτική από αυτή της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυτά. Η αλήθεια είναι ότι οι υπάρχοντες κομματικοί σχηματισμοί, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους, αδυνατούν κατά το μάλλον ή ήττον να εκφράσουν το καινούργιο. Ίσως γιατί δημιούργησαν το παλιό.  Είναι περισσότερο από αναγκαία λοιπόν σήμερα ή δημιουργία ενός πολιτικού φορέα ο οποίος θα αναλάβει να ηγηθεί της προσπάθειας διαχείρισης της νέας περιόδου και να εκφράσει το καινούργιο όραμα.

Ένας πολιτικός φορέας που ευελπιστεί να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική σκηνή οφείλει:

·         Να αναλύσει πειστικά το παγκόσμιο πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό περιβάλλον και να προβλέψει με σχετική ασφάλεια τις διεθνείς εξελίξεις.

·         Να αναλύσει σε βάθος το παρόν της χώρας και να εκτιμήσει σωστά τις δυνατότητές της.

·         Να χαράξει στρατηγική ένταξης της χώρας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

·         Να επιλέξει ποιους και πως θα εκφράσει στο εσωτερικό.

·         Να χαράξει στρατηγικές, να θέσει στόχους και να σχεδιάσει τακτικές

·         Να ορίσει τρόπους και μεθόδους αναπροσαρμογής των στόχων και επανεξέτασης των τακτικών

·         Να επιλέξει τους κατάλληλους ανθρώπους για να υλοποιήσει όλα τα παραπάνω αλλά και να δημιουργήσει τους μηχανισμούς ελέγχου και λογοδοσίας των παραπάνω

·         Να «βγει» στην κοινωνία και να αναμιχθεί με τους πολίτες βρίσκοντας τρόπους διόρθωσης ή εμπλουτισμού των θέσεών του από την εμπειρία της κοινωνικής τριβής

·         Να προκαλέσει την δημιουργία υποστηρικτικών δομών της δράσης του - στη βάση του εθελοντισμού.

Η επίκληση της κοινής λογικής δεν θα φέρει αυτόματα τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δεν αλλάζει η κοινωνία με ευχές. Η κοινή λογική είναι μύθος. Το κομμάτι που απαντά στο «κοινή» δεν έχει σχέση με τη λογική ή δε δική μας λογική απέχει από το να είναι «κοινή» (είναι απλά δική μας).  Μόνο οι δράσεις θα φέρουν αποτέλεσμα. Πως όμως δέκα, εκατό, χίλιοι, χιλιάδες άνθρωποι θα δράσουν από κοινού, συντεταγμένα και με κοινό σκοπό;
Μπορεί όμως η επίκληση μιας δράσης ή έστω η δράση καθ' εαυτή να ομογενοποιήσει ένα σύνολο ανθρώπων; Για να ομογενοποιηθεί μια ομάδα μικρή ή μεγάλη χρειάζεται κάτι που θα τους φέρει κοντά. Μια συγκολλητική ουσία. Αυτή μπορεί να είναι ένα πρόσωπο (ηγέτης) ή ο φόβος ενός (ορατού ή αόρατου) εχθρού. Μπορεί να είναι μια ιδεολογία ή ένα ιδεολόγημα. Στην εποχή μας και στη χώρα μας, πιθανότερο είναι να συσπειρώσει ένα κοινό όραμα. Αυτό το όραμα πρέπει να περιγραφεί με σαφήνεια και γύρω του να δομηθεί ο όποιος νέος φορέας.

Είναι προφανές ότι η ανάγκη για έναν νέο πολιτικό φορέα είναι επιτακτική. Αν δεν γίνει τώρα, πότε θα γίνει; Ας τελειώνουμε με τις συζητήσεις, ας βγούμε μπροστά από τα πρόσωπα. Το αύριο περιμένει να το χτίσουμε τώρα.