Νερό σαν το χρυσάφι

Έβρεξε χθες. Λυτρωτική βροχή, ξέπλυνε τα σκονισμένα πεζοδρόμια, πότισε τα ασθενικά δημοτικά δεντράκια τους αλλά και τις πλούσιες πρασιές των σπιτιών. Παρατηρούσα από το μπαλκόνι μου τα ρυάκια στα ρείθρα των πεζοδρομίων κι από τις δυο μεριές του δρόμου. Μου αρέσει να κοιτάζω τα μικρά, καθημερινά και ασήμαντα πράγματα  που όμως ακολουθούν μια συγκεκριμένη ρουτίνα, μια περιοδικότητα που μου υπενθυμίζει ότι η ζωή συνεχίζεται και με κάνει να βγαίνω από το σπιράλ της εθνικής κατάθλιψης που έφερε η νέα οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα.

Παρατηρούσα το νερό να κυλά γρήγορα στις κατηφοριές της Ηλιούπολης μέχρι να συναντήσει ένα σε λειτουργία φρεάτιο ομβρίων ή να φτάσει σε παράλληλους στις ισοϋψείς δρόμους και να λιμνάσει ώσπου ή να εξατμιστεί ή να στραγγίξει αργά στα βουλωμένα φρεάτια.  Παρατηρούσα το νερό στο δρόμο του για τη θάλασσα.

Στο μυαλό μου ήρθε ένας άλλος δρόμος, στη θάλασσα αυτή τη φορά. Ο δρόμος που ακολουθούν καθημερινά καράβια μεταφέροντας νερό σε 22 νησιά του Αιγαίου προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι καθημερινές ανάγκες τους.

Ανατρέχοντας σε πληροφορίες, ανακάλυψα ότι το κόστος μεταφοράς του νερού, κυμαίνεται από 5.5 και φτάνει τα 12.5 € ανά κυβικό μέτρο με την συνολική ετήσια δαπάνη επίσης να ξεκινά από τα 8 και να ξεπερνά τα 13 εκατομμύρια ευρώ. Αυτή η δαπάνη αφορά μόνο το κόστος μεταφοράς και δεν περιλαμβάνει την επιτόπια διαχείριση, η οποία προσθέτει στην τελική τιμή διάθεσης.

Έκανα έναν πρόχειρο υπολογισμό με το χθεσινό ψιλόβροχο. Η Ηλιούπολη δέχτηκε 1,8 χιλιοστά βροχής και έχει δομημένη έκταση περίπου εφτά χιλιάδες στρέμματα, άρα δέχτηκε 12.600 κυβικά μέτρα νερό. Με μια μέση τιμή κόστους μεταφοράς στα νησιά, μόνο από την χθεσινή βροχή και μόνο από την Ηλιούπολη, κοντά στις 90.000 ευρώ κατέληξαν στη θάλασσα.

Το πρόβλημα της λειψυδρίας ούτε καινούργιο είναι, ούτε μαγικές λύσεις έχει. Αν μάλιστα κανείς το δει μεμονωμένα σαν «πρόβλημα λειψυδρίας», πιθανώς να χάσει κρίσιμες παραμέτρους του ζητήματος. Η αντιμετώπιση της λειψυδρίας απαιτεί μια σειρά έργων, όπως, κατασκευή φραγμάτων συγκράτησης απορροών ή εγκαταστάσεις αφαλάτωσης. Τα έργα αυτά μπορούν να λύσουν χρόνια προβλήματα που ταλανίζουν μεγάλη μερίδα των νησιών μας. Η δρομολόγηση όμως τέτοιων έργων σκοντάφτει κυρίως σε θέματα χρηματοδότησης αλλά και  σε βάσιμες ή μη αντιδράσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις ή σε ενστάσεις που υποστηρίζονται από πολλαπλά οικονομικά συμφέροντα.

Οι αντιδράσεις των οικονομικών συμφερόντων, εφόσον δεν εδράζονται σε λογικές του «κοινού καλού» αλλά στην διατήρηση χαριστικών προνομίων, δεν αφορούν κανένα και δεν λαμβάνονται υπόψη σε οποιονδήποτε σχεδιασμό παρά μόνο ως εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν. Οι αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων ή άλλων συλλογικοτήτων λύνονται μέσα από έναν ειλικρινή διάλογο που σκοπό έχει την εύρεση και εφαρμογή της βέλτιστης λύσης ή λύσεων κατά περίπτωση. Πως όμως βρίσκεις οικονομικούς πόρους;

Το πρώτο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς είναι να βρει τεχνικές μείωσης των κατά κεφαλή αναγκών νερού. Υπάρχει μια σειρά πρωτοβουλιών που μπορεί να οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα με μερικές από αυτές, ενδεικτικά, να είναι:

1.       Μόνιμη ενημερωτική εκστρατεία με πρακτικές συμβουλές εξοικονόμησης νερού στο σπίτι.

2.       Χρέωση από το πρώτο κυβικό κατανάλωσης (χωρίς πάγιο) και κλιμακωτή τιμολόγηση ώστε να καθίσταται οικονομικά απαγορευτική η σπατάλη νερού.

3.        Επιθετική προώθηση της χρήσης ξερικών φυτών στους κήπους και τις πρασιές τουριστικών μονάδων και οικιών.

Πέρα από τις soft ενέργειες, όπως οι παραπάνω, είναι αναγκαίο να ληφθούν και άλλες πρωτοβουλίες σε νομοθετικό επίπεδο οι οποίες επίσης θα οδηγήσουν σε, σαφώς μεγαλύτερη, μείωση των κατά κεφαλή αναγκών σε νερό.

Μια τέτοια νομοθετική πρωτοβουλία μπορεί να είναι η υποχρεωτική κατασκευή υπόγειων δεξαμενών συλλογής των ομβρίων υδάτων σε όλες τις νεόδμητες οικοδομές. Μια σωστά διαστασιολογημένη και κατασκευασμένη δεξαμενή ομβρίων, με εφαρμογή απλών πρακτικών μεθόδων μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες άρδευσης ενός κτιρίου, την καθαριότητα  των χώρων ή και το νερό της τουαλέτας.  Αν η ρύθμιση αυτή συνοδευτεί και με κίνητρα κατασκευής τέτοιων δεξαμενών σε υπάρχουσες οικοδομές, το τελικό αποτέλεσμα – σε ποσότητες νερού - θα είναι σαφώς καλύτερο. Αν, επί παραδείγματι, προβλεφθούν γενναίες εκπτώσεις στην τιμή του νερού ή ακόμα και των δημοτικών τελών για μια δεκαετία, τότε πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιών μπορεί να επιλέξουν την εγκατάσταση συστημάτων συλλογής βρόχινου νερού.

Μια δεύτερη νομοθετική πρωτοβουλία, μπορεί να είναι η θέσπιση ειδικού τέλους εδαφοκάλυψης υπέρ ενός ταμείου χρηματοδότησης έργων αντιμετώπισης της λειψυδρίας. Το ταμείο εδαφοκάλυψης θα αφορά την κατασκευή έργων σφράγισης της ελεύθερης επιφάνειας του εδάφους, όπως μεγάλοι ασφαλτοστρωμένοι χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων σε εμπορικά κέντρα ή κτίρια που επιλέγουν να σφραγίσουν με οποιοδήποτε οικοδομικό υλικό μεγάλο μέρος του οικοπέδου τους. Στο ταμείο αυτό μπορεί να καταλήγουν πόροι και από άλλα αντικίνητρα κατανάλωσης νερού ύδρευσης ή άλλων χρήσεων.

Μια τρίτη νομοθετική ρύθμιση μπορεί να είναι η προώθηση της επαναχρησιμοποίησης του νερού εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Η επαναχρησιμοποίηση μάλιστα μπορεί να γίνει υποχρεωτική για συγκεκριμένες εγκαταστάσεις σε περιοχές με έντονο και μόνιμο πρόβλημα λειψυδρίας. Μπορεί επίσης πόροι από αντικίνητρα για τη μη επαναχρησιμοποίηση να καταλήγουν στο ίδιο ταμείο που αναφέρθηκε παραπάνω.

Όπως γίνεται εύκολα φανερό ο σκοπός του συνόλου των soft αλλά και των άλλων πρωτοβουλιών είναι πολλαπλός, όπως πολλαπλά είναι και τα οφέλη. Κατ’ αρχάς, μειώνουν τις κατ’ άτομο ανάγκες σε νερό ή πόσιμο νερό άρα και τις ποσότητες που θα πρέπει είτε να μεταφερθούν είτε να επεξεργαστούν ώστε να είναι διαθέσιμες στους τελικούς χρήστες. Αυτό με τη σειρά του, οδηγεί στην ανάγκη μικρότερης κλίμακας, άρα μικρότερης δαπάνης έργων. Κατά δεύτερο, καθιστά περισσότερο βιώσιμη τη χρήση ενός πόρου σε ανεπάρκεια, όπως είναι το νερό. Τρίτο, εξοικονομούνται μεγάλες ποσότητες πόσιμου νερού που σήμερα οδηγείται σε χρήσεις εκτός της ύδρευσης και τέταρτο, συγκεντρώνονται αναγκαίοι πόροι για την μελέτη και κατασκευή έργων μόνιμης κάλυψης των αναγκών περιοχών με λειψυδρία.

Η λογική αυτή, με περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική διάσταση πρέπει να γίνει η κρατούσα λογική που θα διατρέχει οριζόντια σχεδόν το σύνολο των προς αντιμετώπιση θεμάτων εάν επιθυμούμε να εγκαταλείψουμε οριστικά το μοντέλο άσκησης της πολιτικής που μας οδήγησε στην νέα οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα που βιώνουμε.