Το ΥΠΕΚΑ και το τυρόγαλο

Με ρώτησαν πρόσφατα ποιά, κατά τη γνώμη μου, δραστηριότητα ασκεί τις περισσότερες πιέσεις στο περιβάλλον.  Παρέκαμψα την έκπληξή τους όταν αναφέρθηκα στην βιομηχανία επεξεργασίας τροφίμων και τους είπα να δουν την πραγματικότητα γύρω τους.

                Τις περισσότερες φορές, μας ξεγελά το μικρό μέγεθος μιας μονάδας και η αμεσότητα της σχέσης της με την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή,  αλλά ρίξτε σας παρακαλώ μια ματιά γύρω σας, όπου κι αν βρίσκεστε, σε οποιοδήποτε σχεδόν μέρος της Ελλάδας: ελαιοτριβεία, ελαιουργεία και τυροκομεία κυρίως, αλλά και κονσερβοποιεία και σφαγεία υπάρχουν παντού. Μα, θα πείτε, τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών των μονάδων αποτελούν μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις που με δυσκολία κάποιος θα χαρακτήριζε βιομηχανίες και είναι αδύνατο να ρυπαίνουν τόσο ώστε να τις πει κανείς «κορυφαίο πρόβλημα». Σωστά; Λάθος!

Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή και ας αναφερθούμε στα ελαιοτριβεία και στα τυροκομεία μιας και σ’ αυτά συναντά κανείς πολλές και πολύ μικρές μονάδες. Τρία πράγματα με οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι αν έπρεπε να θέσουμε, ως χώρα, προτεραιότητες στην επίλυση χρόνιων περιβαλλοντικών προβλημάτων θα έπρεπε να ασχοληθούμε με τα τυροκομεία και τα ελαιοτριβεία πρώτα απ’ όλα. Εξηγώ:

Α) Το ρυπαντικό φορτίο που εμπεριέχεται στα απόβλητα ελαιοτριβείων και τυροκομείων είναι πραγματικά τεράστιο. Αρκεί να πω ότι ένα τυροκομείο που επεξεργάζεται 10 τόνους γάλα την ημέρα (κι αυτό είναι ένα μικρό τυροκομείο) παράγει ισοδύναμα σε ρυπαντική ικανότητα απόβλητα με μια κωμόπολη 5.500 κατοίκων!

Β) Η γεωγραφική συγκέντρωση των δραστηριοτήτων αυτών είναι τέτοια που επιτείνει το πρόβλημα. Υπάρχουν τυροκομικές και ελαιοκομικές περιοχές στις οποίες λειτουργούν πολλές μικρές μονάδες παραγωγής (π.χ. Καλαμάτα για το λάδι ή Ελασσόνα για το τυρί). Αυτό που δεν κάνει ο νομοθέτης και η πολιτεία στην διαδικασία εκτίμησης του περιβαλλοντικού κινδύνου όταν πρόκειται να αδειοδοτήσει μια μονάδα, είναι να συνεκτιμήσει την αθροιστική δράση της ρύπανσης στη φύση. Έτσι, ακόμα κι αν κάποιος υποθέσει ότι ένα ελαιοτριβείο από μόνο δεν κάνει μεγάλη ζημιά, δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι η παρουσία, π.χ. 20 και μάλιστα στην ίδια περιοχή μπορεί να σημαίνουν καταστροφή για ολόκληρα οικοσυστήματα.

Γ) Η εξάπλωση των δραστηριοτήτων αυτών στο σύνολο σχεδόν της χώρας. Τα προβλήματα της ρύπανσης από κατσίγαρο και τυρόγαλο αφορούν ολόκληρη τη χώρα και δεν είναι προβλήματα μιας και μόνης περιοχής.

Η αλήθεια είναι ότι τα όποια προβλήματα προκαλούνται από το τυρόγαλο και τον κατσίγαρο έχουν απασχολήσει και απασχολούν εδώ και αρκετά χρόνια όλους τους εμπλεκόμενους: τυροκόμους και ελαιοτριβείς, πολιτεία, περιβαλλοντικό κίνημα και επιστημονική κοινότητα. Αλήθεια είναι ότι πολλοί θεωρούν άλυτο πρόβλημα την διαχείριση του τυρόγαλου και του κατσίγαρου. Αλήθεια είναι επίσης ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο ψέμα από αυτό! Σήμερα, υπάρχουν μέθοδοι διαχείρισης τέτοιες ώστε να μηδενίζουν στην ουσία το ρυπαντικό φορτίο παράγοντας ταυτόχρονα υπεραξία από αυτό που συνηθίζουμε κακώς να θεωρούμε απόβλητο. Είτε μιλάμε για ανάκτηση λακτόζης και πρωτεΐνης από το τυρόγαλοείτε για παραγωγή υψηλής ποιότητας κομπόστ από τον κατσίγαρο, οι τεχνολογίες είναι διαθέσιμες και εφαρμόσιμες.

Όλα καλά λοιπόν, θα πει κάποιος. Όμως γιατί εξακολουθεί να υπάρχει το πρόβλημα αφού υπάρχει λύση; Η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί θα περιέχει τα γνωστά περί της ανοργανωσιάς της ελληνικής πολιτείας σε όλα της τα επίπεδα και δεν θέλω να επαναλάβω τα ίδια.

Θα διηγηθώ μόνο μια μικρή σύντομη ιστορία και θα δείξω μια παγίδα στην οποία γλιστρά το ΥΠΕΚΑ χωρίς να το καταλάβει.

Πρώτα η ιστορία: Τον Ιούνιο του 2008 οι Πολίτες σε Δράση αποκαλύπτουν την ύπαρξη μιας μεγάλης λίμνης τυρογάλακτος μέσα πλημμυρίτιδα ζώνη του Πηνειού, λίγα χιλιόμετρα από την πόλη της Λάρισας (  http://endrasi.gr/?p=17 ). Το ρεπορτάζ έκανε εντύπωση, υπάλληλοι ξεβολεύτηκαν και έτρεχαν στα λαγκάδια, αντινομάρχες λέρωσαν τα παπούτσια τους, ένα βυτιοφόρο κατασχέθηκε και ξεκατασχέθηκε και όλοι φώναξαν ότι πρέπει να βρεθεί λύση. Της όλης θεατρικής παράστασης είχαν προηγηθεί πολλές συσκέψεις και αναθέσεις μελετών σε αρμόδιους για λύση του προβλήματος, ήδη από το 2006, ίσως και πιο πριν. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς (2008) ακολούθησε άλλη σύσκεψη των τυροκόμων και νέες αναθέσεις για μελέτη, ξανά, του προβλήματος «τυρόγαλο» (http://endrasi.gr/?p=205 ) αλλά τον Μάρτη  της επόμενης χρονιάς τίποτα δεν είχε λυθεί (http://endrasi.gr/?p=348 ). Έχουν περάσει πάνω από 5 χρόνια και στην ουσία το μόνο που κινείτε είναι οι συσκέψεις. Η νομαρχία Λάρισας λεκτικά καταδίκαζε αλλά στην πράξη σιγοντάριζε τους τυροκόμους να ρυπαίνουν. Στο μεταξύ μαθαίνω ότι η εταιρεία που είχε μια μονάδα παραγωγής πρωτεΐνης από τυρόγαλο στην Καρδίτσα, έκλεισε επειδή η ποσότητα τυρογάλακτος που συγκέντρωνε ήταν στην ουσία ανύπαρκτη.

Τον Ιούλιο του 2008, οι Πολίτες σε Δράση ξανά αποκάλυψαν μια ακόμη πηγή ρύπανσης του Πηνειού, αυτή τη φορά από ελαιουργείο ιδιοκτησίας της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Λάρισας (http://www.youtube.com/watch?v=0u4if9pPEfA). Μετά από επανειλημμένες καταγγελίες για το ίδιο θέμα (http://www.youtube.com/watch?v=ebiDqld4S34 ) η Ένωση αναγκάζεται να προχωρήσει στην ανακατασκευή (;) επέκταση (;) επανασχεδιασμό (;) της ήδη υπάρχουσας αλλά μη λειτουργούσας μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων. Έμαθα ότι η όλη ιστορία κόστισε 500.000 €. Ποιο το κακό θα μου πείτε και που εμπλέκεται το ΥΠΕΚΑ. Το κακό είναι ότι από όσα μαθαίνω, η μονάδα που κατασκευάστηκε είναι μάλλον αναποτελεσματική με αποτέλεσμα και χρήματα να ξοδεύτηκαν και η Ένωση να εξακολουθεί να είναι εκτεθειμένη. Αυτή τη φορά όμως εκτεθειμένες είναι και όλες οι υπηρεσίες που με οποιονδήποτε τρόπο συμμετείχαν στην διαδικασία αδειοδότησης. Η παγίδα στην οποία ολισθαίνει το ΥΠΕΚΑ είναι ότι ενώ η κοινωνία είναι έτοιμη και πιέζει προς τη λύση, οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να επενδύσουν, η πολιτεία δεν είναι σε θέση να σχεδιάσει και να επιβάλει το προφανές:  αδειοδότηση υιοθέτησης λύσης σημαίνει ότι αυτή θα είναι αποτελεσματική και την ευθύνη γι’ αυτό πρέπει να την έχει ο μελετητής και ο κατασκευαστής μιας μονάδας Επεξεργασίας Λυμάτων. Ας θεσπίσει προδιαγραφές, ας εκδίδει πιστοποιητικά καλής λειτουργίας, ας υποχρεώνει κάποιους να εγγυώνται την καλή λειτουργία. Δεν ξέρω τι θα κάνει, αλλά πρέπει να το κάνει τώρα, διαφορετικά θα δημιουργηθούν τετελεσμένα που θα οδηγήσουν για μια ακόμη φορά στην ανομία, καθώς το κόστος διόρθωσης των λαθών θα είναι τεράστιο για να το αναλάβει κανείς.