..του τι ήταν, τι είναι, τι δεον γενεσθαι

Τι ήταν

Ήταν Φθινόπωρο του ’14 όταν η συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου βρέθηκε αντιμέτωπη με την πραγματικότητα, η οποία έλεγε ότι το μνημόνιο 2 – και μαζί του τα λεφτά που το συνοδεύουν – τελειώνει και στις αγορές η Ελλάδα δεν μπορεί να βγει. Όχι μόνο αυτό αλλά ούτε καν τις τελευταίες δόσεις του προγράμματος δεν μπορούσε να εκταμιεύσει, καθώς ήταν παραπάνω από βέβαιο ότι θα κοβόταν στις αξιολογήσεις της τρόικας, αν δεν έπαιρνε νέα μέτρα. Ζήτησε μια μικρή παράταση για να ετοιμάσει ένα πακέτο μέτρων ίσα για να περάσει την τελευταία αξιολόγηση, να πάρει τις δόσεις της και να ετοιμαστεί για τις σκληρές διαπραγματεύσεις για το 3^ο μνημόνιο, που θα έφερνε, προφανώς, νέα μέτρα.

Αντ’ αυτού, χρησιμοποίησε τη δίμηνη παράταση για να «παραδώσει» την εξουσία στους πρόθυμους του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ταυτόχρονα προετοίμαζε την επιστροφή της σε ένα πολιτικά καλύτερο περιβάλλον, αν και εφόσον το πέρασμα της αριστεράς από τα σαλόνια της εξουσίας ήταν σύντομο και αποτυχημένο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δοκίμασε να επεκτείνει τη δίμηνη παράταση χωρίς να πάρει οικονομικά μέτρα αλλά με κάποιες ισχνές πολιτικές αποφάσεις και μια σειρά θολών μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών, να φτάσει κάποια στιγμή να διαπραγματευτεί ένα διαφορετικό 3ο πρόγραμμα, με λιγότερο υφεσιακά χαρακτηριστικά. Πήρε μεν την παράταση αλλά χωρίς λεφτά και πώς να τα πάρει όταν καμιά αξιολόγηση της πορείας της ελληνικής οικονομίας, όπως αυτή είχε συμφωνηθεί, δεν επέτρεπε οποιαδήποτε εκταμίευση;

Ο ΣΥΡΙΖΑ πίστευε στις πολιτικές αποφάσεις, όμως αυτές στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα, δεν λειτουργούν σε βάρος του ιδίου του συστήματος. Μπορεί η απόφαση για τη σωτηρία της Ελλάδας να ήταν πολιτική αλλά η διαδικασία και η μέθοδος χρηματοδότησης και εκταμιεύσεων ήταν απόλυτα συμβατή με τον τρόπο που λειτουργεί η αγορά.

Στην πορεία, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κατάλαβε ότι ελπίδα να πετύχει συμφωνία διαφορετική από τις προηγούμενες ήταν μάταιη. Έβλεπε ότι και τις τελευταίες δόσεις δεν θα έπαιρνε και θα οδηγείτο δέσμιος της ασφυξίας ρευστότητας σε μια συμφωνία σκληρή, σκληρότερη από όσες μέχρι σήμερα έχουν φτάσει στην Ελληνική Βουλή.

Τότε δοκίμασε «το Κούγκι». Σε λάθος χρόνο και με λάθος τρόπο.

Τι είναι

Βρισκόμαστε λοιπόν εδώ, έχοντας μπροστά μας για μια ακόμα φορά τη σκληρή πραγματικότητα την οποία αρνούμαστε να δούμε επί σειρά ετών: πιθανότητα να σωθούμε χωρίς βοήθεια από κάπου, χωρίς ανοχή έστω και χωρίς να μπούμε σε περιπέτειες πολύ χειρότερες από τις σημερινές, δεν υπάρχει. Οι γεωπολιτικές θεωρίες περί προνομιούχας θέσης, η αναζήτηση σωτήριων νέων συμμάχων, οι αναφορές στον «κρυφό πλούτο» της χώρας μόνο ως κομμάτι μιας αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας εθνικής μυθολογίας μπορούν να εκληφθούν και ουδεμία σχέση έχουν με τη σκληρή πραγματικότητα. Η εθνική κυριαρχία μιας χώρας, τίθεται εν αμφιβόλω τη στιγμή που ξεκινά να ψάχνει δανεικά τα οποία δύσκολα μπορεί να ξεπληρώσει η δε διαπραγματευτική της ικανότητα κινείται αντιστρόφως ανάλογα με το ύψος του χρέους της. Απλά πράγματα.

Που είμαστε λοιπόν σήμερα; Στο σημείο που ήμασταν και πριν από ένα εξάμηνο. Λίγο χειρότερα οικονομικά και διαπραγματευτικά, λίγο καλύτερα σε ότι αφορά στη δυνατότητα λήψης επώδυνων αποφάσεων. Και τα δύο χάρη στο ΣΥΡΙΖΑ. Οικονομικά, εξαντλήσαμε τα όποια ισχνά μας αποθέματα και μεγαλώσαμε το χρέος. Πολιτικά, το δημοψήφισμα – ασχέτως αποτελέσματος - αποτελεί χρυσή ευκαιρία ώστε να τελειώσουν οι όποιες «λαϊκές αντιδράσεις» στην καταιγίδα των μέτρων που έρχονται. Είμαι κυνικός; Ναι, είμαι. Μου αρέσει αυτό που έρχεται; Όχι, αλλά η αποδοχή της πραγματικότητας είναι το πρώτο βήμα για τη λύση του προβλήματος και – επιτέλους! – κάποια στιγμή πρέπει να το κάνουμε. Τα μέτρα που έρχονται, δεν επιβάλλονται από κανένα «ξένο κέντρο απόφασης» αλλά από τη σκληρή πραγματικότητα. Μπορούν όμως να έχουν πρόσημο.

Η χώρα, λοιπόν, βρίσκεται σε στάση πληρωμών. Το τραπεζικό της σύστημα καταρρέει πίσω από τα κατεβασμένα ρολά. Πότε, πόσες ποιές τράπεζες και σε ποιο περιβάλλον θα ανοίξουν είναι άγνωστο. Καταρρέει επίσης το ασφαλιστικό και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Καταρρέει, τέλος, ο δημόσιος τομέας.

Τι έρχεται

Η επόμενη μέρα μας βρίσκει αντιμέτωπους με την εξής μια επιλογή: υπογραφή νέου μνημονίου οικονομικής βοήθειας της οποίας οι όροι θα είναι σκληροί. Η πραγματικότητα, την οποία θα βιώσουμε, μιλά για εκτίναξη της ανεργίας πάνω από το 30 και ίσως το 35 %, μιλά για μισθούς και συντάξεις σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα ακόμα και αυτών που θεωρούσαμε κάποτε «κόκκινες γραμμές», για δραστικές αλλαγές σε ασφαλιστικό, για καταιγίδα ιδιωτικοποιήσεων. Να ανοίξουμε εδώ μια παρένθεση και να πούμε ότι αν από ένα οικόπεδο στην Αργολίδα το 2010 το κράτος θα εισέπραττε 100 νομισματικές μονάδες, σήμερα θα εισπράξει ίσως 20. Η διαφορά είναι το τίμημα των ιδεολογικών αγκυλώσεων και της πολιτικής δειλίας όλων όσων κυβέρνησαν αυτά τα χρόνια.

Τι κάνουμε; Κλείνουμε τα μάτια και πίνουμε το πικρό ποτήρι. Δεν υπάρχει άλλη λύση, λυπάμαι.

Πως το κάνουμε; Εντός ευρώ ή εκτός ευρώ είναι δευτερευούσης σημασίας και επιτέλους ας ωριμάσουμε πολιτικά και ας μάθουμε να εξετάζουμε νηφάλια όλες τις επιλογές μας. Σημασία έχει να στραφούμε γρήγορα στην πραγματικότητα. Να γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης γιατί αυτό είναι που θα μας φέρει γρήγορα και χωρίς επιπλέον επενδύσεις, χρήματα, αλλά να γίνουμε καλά γκαρσόνια με υψηλής ποιότητας και φθηνές (εκ των πραγμάτων) υπηρεσίες. Να στραφούμε στην πρωτογενή παραγωγή, καλύπτοντας πρώτα τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς και, ύστερα, εξάγοντας υψηλής ποιότητας νωπά φρούτα και λαχανικά, να γίνουμε δηλαδή ο μπαξές της Ευρώπης. Να αναπτύξουμε τον τομέα της παροχής υπηρεσιών με ανταγωνιστικό, εκ των πραγμάτων, κόστος. Ό,τι από τα παραπάνω δεν ξέρουμε, να το μάθουμε.

Στον τομέα της οργάνωσης της κοινωνίας, να βρούμε τρόπους η πρωτογενής παραγωγή να διακινείται γρήγορα και χωρίς πρόσθετα κόστη από πολυεπίπεδες μεταπωλήσεις. Ο δρόμος από το χωράφι στο καλάθι του καταναλωτή να είναι σύντομος και με τους λιγότερους ενδιάμεσους. Αν οι παραγωγοί οργανωθούν σωστά, μπορούν να διανείμουν και να κρατήσουν το κόστος ακόμα πιο χαμηλά ή να αυξήσουν τη δική τους πρόσοδο. Αν δεν μπορούν, ας το κάνουν οι καταναλωτές. Να βρούμε τρόπους να μειώσουμε το κόστος του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και υγειονομικής περίθαλψης. Να καταλάβουμε επιτέλους ότι από καιρό δεν έχουμε τα προσόντα για μεταξωτά εσώρουχα. Να αλλάξουμε τον τρόπο που λειτουργεί το κράτος, να το κάνουμε φιλικότερο, αποτελεσματικότερο, λιγότερο δαπανηρό, πιο ευέλικτο. Να ξανασχεδιάσουμε την τοπική αυτοδιοίκηση από το μηδέν, χωρικά, για να εξοικονομηθούν κεντρικοί πόροι, οικονομικά, για να αποκτήσει αυτονομία, πολιτικά, για να ενεργοποιήσει και να στραφεί προς τον πολίτη.

Να φτιάξουμε δικαιοσύνη γρήγορη, αποτελεσματική χωρίς εκπτώσεις δικαίου. Να επανασχεδιάσουμε τον ενεργειακό μας χάρτη και - δυστυχώς - ο λιγνίτης θα παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό (τα μεταξωτά εσώρουχα που λέγαμε, διότι η φτώχεια δεν έρχεται μόνη). Να ξαναδούμε από την αρχή το πολιτικό μας σύστημα, τον αριθμό των βουλευτών, τον τρόπο εκλογής τους, τον τρόπο λογοδοσίας τους.

Αν δεν τα κάνουμε αυτά τώρα, δεν θα τα κάνουμε ποτέ και η ελπίδα για κάτι καλύτερο θα μαραζώσει.