Τι να περιμένουμε τις επόμενες μέρες

photo and art by Richard Baxter

Η εκλογική διαδικασία τελείωσε και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι πλέον ένα γεγονός. Η επόμενη μέρα πέρασε και, ευτυχώς, φαντάσματα αδελφικού διχασμού που πλανήθηκαν απειλητικά πάνω από την πολιτική μας ζωή δείχνουν να βρίσκονται σε ύφεση. Σε διαδικασία κατάρρευσης βρίσκονται και μια σειρά οπαδικοί μύθοι: της δυνατότητας επίλυσης προβλημάτων χρέους με μαγικό τρόπο και χωρίς θυσίες, της υπερεκτίμησης των δυνάμεων και των δυνατοτήτων της χώρας, της μετάθεσης των ευθυνών, ότι ένα κόμμα απεργάζεται την καταστροφή της χώρας με σχέδιο - μπουρλότο και άλλοι. Η διαδικασία αυτή είναι περισσότερο χρονοβόρα, καθώς τέτοιοι μύθοι είναι πλέον τρόπος σκέψης, νοοτροπία, κουλτούρα.

Το σκηνικό της μεθεπόμενης του δημοψηφίσματος ημέρας βρίσκει τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα αδιαμφισβήτητο κυρίαρχο του πολιτικού παιχνιδιού αλλά ταυτόχρονα αντιμέτωπο με κρίσιμες καταστάσεις οι οποίες μπορεί να καταβαραθρώσουν την δημοτικότητά του και να αμφισβητήσουν την κυριαρχία του εν μια νυκτί.

Σε ιδιωτικές συζητήσεις μου, τον τελευταίο καιρό, είχα προβλέψει ότι ο πρωθυπουργός θα καταφύγει στο συμβούλιο των αρχηγών σε μια ύστατη προσπάθεια να πείσει για τις προθέσεις του, τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό που πραγματικά δεν περίμενα είναι ότι θα το έκανε μετά από τη μεγαλειώδη νίκη του στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής. Από μόνο του το γεγονός αυτό δείχνει ότι ο νεαρός έχει στόφα ηγέτη. Το αν θα είναι τέτοιος στην πορεία, μένει να αποδειχτεί.

Τι έχουμε λοιπόν τώρα; Που στεκόμαστε και τι πρόκειται να γίνει στο εξής;

Κατ’ αρχάς να υπενθυμίσω ότι η Ελλάδα ύστερα από 5 χρόνια σκληρής λιτότητας και βίαιης αναπροσαρμογής της ζωής των πολιτών της με βύθιση κατά 25% του βιοτικού τους επιπέδου - και αυτό κατά μέσο όρο που σημαίνει ότι σε μερικούς αυτή η βύθιση ήταν τραγικά μεγαλύτερη - έχει βγει και τυπικά από 2 (δύο) αποτυχημένες προσπάθειες διάσωσης και βρίσκεται αντιμέτωπη με ασφυξία ρευστότητας η οποία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη χρεοκοπία, την περαιτέρω φτωχοποίηση και σε μια πορεία που κρύβει πολλά δεινά τα οποία δεν υπάρχει λόγος να απαριθμήσουμε. Η Ελλάδα σήμερα λοιπόν, αναζητά βοήθεια για τρίτη φορά καθώς - προφανώς - μόνη της δεν μπορεί να τα καταφέρει.

Έχουμε μπροστά μας ένα κρίσιμο και μικρό χρονικό διάστημα, στο οποίο θα πρέπει να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις, να τεθούν και απαντηθούν διλήμματα, να αντιμετωπισθούν προκλήσεις και εκβιασμοί ώστε τελικά να φτάσουμε σε μια συμφωνία χρηματοδότησης των αναγκών μας. Ούτε η πορεία ούτε η συμφωνία είναι ή μπορεί να είναι εύκολοι στόχοι. Στο σύντομο αυτό χρονικό διάστημα, πολλές φορές θα δοκιμαστεί η εσωτερική ενότητα και θα απαιτηθεί ψυχραιμία και καλή πίστη.

Για πρώτη φορά - και δεν εξετάζουμε εδώ γιατί αυτό συμβαίνει πρώτη φορά, δεν υπάρχει κανένας μα κανένας λόγος να τορπιλισθεί αυτή η επιτυχία - εδώ και πέντε χρόνια έλληνες πολιτικοί ηγέτες - αρχηγοί κομμάτων που εκπροσωπούν τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού και της βουλής,  έχουν συμφωνήσει σε ένα ελάχιστο, κοινό πλαίσιο και έχουν εξουσιοδοτήσει τον πρωθυπουργό να μεταβεί στις Βρυξέλλες κουβαλώντας μαζί του ως όπλο την εγγύηση της εθνικής συνεννόησης. Το γεγονός αυτό διευκολύνει αφάνταστα την διαπραγματευτική δυνατότητα της χώρας και διευκολύνει τους εταίρους και δανειστές να αποδεχτούν διαβεβαιώσεις και εγγυήσεις της ελληνικής πλευράς.

Μιας ελληνικής πλευράς η οποία, σε συντριπτικό πάλι ποσοστό, διαβεβαιώνει με τον πλέον επίσημο τρόπο για την αταλάντευτη πίστη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και την θέλησή της να παραμείνει στη ζώνη του ευρώ και ότι θα εργαστεί για τη σταθερότητα και τους ενός και του δεύτερου οικοδομήματος. Μια από τις προκλήσεις στις οποίες θα κληθεί να απαντήσει η ελληνική πλευρά σε αυτό το σύντομο και έντονο χρονικό διάστημα θα κρύβεται ακριβώς πίσω από τις γραμμές αυτής της διαβεβαίωσης σε περίπτωση που της ζητηθεί να θυσιάσει τη δική της παρουσία στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης στο όνομα της υγείας και της σταθερότητας του εγχειρήματος. Μένει να το δούμε και να το αντιμετωπίσουμε όταν και αν το δούμε.

Η τελευταία δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική κυβέρνηση είναι να ξεπεράσει τη δυσπιστία απέναντί της, που η ίδια έχτισε με ιδιαίτερη επιμέλεια το πεντάμηνο που μας πέρασε αλλά και τη δυσπιστία ότι η οποιαδήποτε κυβέρνηση στην Ελλάδα είναι διατεθειμένη να εφαρμόσει στο σύνολό της μια συμφωνία - πακέτο και δεν θα επιδοθεί στο συνεχές σαμποτάρισμα εκ των έσω της όποιας προσπάθειας. Δυστυχώς κανείς δεν μπορεί να δώσει αυτές τις εγγυήσεις και το μόνο όπλο είναι εδώ η κοινή παρουσία των πολιτικών αρχηγών.

Αναφορικά με το δημοψήφισμα, η επίδρασή του στο ύψος του όποιου προγράμματος βοήθειας θα είναι από μικρή έως ανύπαρκτη και οποιαδήποτε αναφορά θα γίνεται από εδώ και στο εξής σε ποσά θα είναι εκ του πονηρού, παραπλανητική και για λόγους ψηφοθηρικούς. Αυτό που ελπίζει η κυβέρνηση να κερδίσει με όπλο το δημοψήφισμα είναι κάποια ποιοτική διαφοροποίηση που σημαίνει δικαιότερη μοιρασιά των βαρών που θα κληθούμε όλοι να πληρώσουμε προκειμένου να βγούμε με τις λιγότερες απώλειες από την κρίση. Δεν είναι καθόλου εύκολο με δεδομένη τη σύνθεση της απέναντι ομάδας και την πολιτική κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναφορικά με το χρέος και την πιθανότητα διαγραφής μέρους αυτού, μάλλον θα πρέπει να αναμένεται μια υπόσχεση ελάφρυνσης ανάλογα με την πορεία υλοποίησης του όποιου προγράμματος και όλοι ελπίζουν ότι αυτή τη φορά οι εταίροι μας και δανειστές μας θα είναι περισσότερο συνεπείς προς τις δεσμεύσεις τους. Οποιαδήποτε προσπάθεια ελάφρυνσης του χρέους σε παρόντα χρόνο και μαζί με την συμφωνία μπορεί να συνοδεύεται με δύσκολες - και ίσως άδικες - καταστάσεις.

Όλα τα παραπάνω πρέπει να συμβούν γρήγορα και για να προλάβουμε χειρότερες καταστάσεις αλλά και πριν προλάβουν να αναπτυχθούν φυγόκεντρες δυνάμεις στο φαινομενικά αρραγές εσωτερικό μέτωπο. Κυριότερα όμως, όσο ο η γλυκειά μέθη της νίκης και το πρόσωπο του Τσίπρα δεν αμφισβητείται από κανένα στο εσωτερικό του έτσι κι αλλιώς πολυσυλλεκτικού και με μικρό βαθμό συνοχής κόμματός του.

Αν όλα πάνε καλά, μέσα στο 2015 θα έχουμε μια συμφωνία που θα μπορούσε να είναι η τελευταία και αν στο δεύτερο και εξίσου δύσκολο κομμάτι της, αυτό της υλοποίησης, η κυβέρνηση Τσίπρα - με αυτή ή άλλη σύνθεση - τα καταφέρει, μάλλον θα μιλάμε για την πρώτη κυβέρνηση τετραετίας σε περίοδο κρίσης.