Καταναλώνοντας Πατάτες

Λίγες δεκαετίες πριν, ο κ. Χ, έντιμος πολίτης της Αλφαχώρας ξεκίνησε μια επιχείρηση, ένα μαγαζάκι στο κέντρο μιας μικρής πόλης.  Μεθοδικός, δουλευτής και έξυπνος καθώς ήταν, έκανε τα μαγαζιά του 2,3,4 και συνέχιζε να τα αυξάνει μέχρι που κατέληξε ένα περίπου χρόνο πριν, μετά από εξαγορές ή επεκτάσεις να είναι ιδιοκτήτης 6.000 καταστημάτων στην Αλφαχώρα και  άλλων τόσων στις γειτονικές χώρες.

Θα μπορούσε ο επιχειρηματίας αυτός να συνεχίσει να επεκτείνεται, να αυξάνει ίσως τα κέρδη του ή απλά να απολαμβάνει τον πλούτο που είχε συσσωρεύσει. Θα μπορούσε. Ήταν όμως άπληστος. Εκμεταλλευόμενος μια διάταξη στη νομοθεσία της χώρας του, η οποία επιτρέπει τη λειτουργία γραφείων ενοικίασης εργαζομένων, δημιούργησε μια τέτοια και αφού απέλυσε όλους τους εργαζόμενους στα καταστήματά του, τους προσέλαβε στην νεοϊδρυθείσα εταιρεία του με χαμηλότερο μισθό και μετά τους νοίκιασε στα καταστήματά του. Λαμπρή ιδέα, θα σκέφτηκε καθώς ίσως να εξοικονόμησε μερικά εκατομμύρια το χρόνο. Δεν είχε κάνει τίποτα παράνομο, καθώς ο Νόμος του το επέτρεπε.

Στην Αλφαχώρα όμως οι κάτοικοι γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στο «επιτρέπω» και «επιβάλλω». Γνωρίζουν επίσης ότι η κοινωνία και οι συλλογικότητές της έχουν υποχρέωση να προστατεύσουν τα μέλη τους απέναντι στις αυθαιρεσίες από όπου κι αν προέρχονται. Γνωρίζουν  τέλος ότι καλός καταναλωτής είναι ο ενημερωμένος καταναλωτής. Στην  Αλφαχώρα έχει κατακτηθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στις καταναλωτικές του οργανώσεις. Οι οργανώσεις από τη μεριά τους, γνωρίζουν ότι αφού απευθύνονται σε όλους,  δεν μπορεί να χρησιμοποιούν το κομματικό τους λεξιλόγιο ούτε να «παίζουν» καλυμμένα ή απροκάλυπτα το παιχνίδι κάποιων πολιτικών πατρόνων. Τέλος, στην Αλφαχώρα οι καταναλωτικές – αλλά και άλλες – οργανώσεις δεν είναι κομματικά υποκαταστήματα.

Στην Αλφαχώρα λοιπόν αφού έγινε γνωστό και τεκμηριώθηκε το γεγονός της υπενοικίασης των εργαζομένων, τα μέλη των καταναλωτικών οργανώσεων αποφάσισαν να κάνουν μποϊκοτάζ στα καταστήματα του κ. Χ. Δεν χρειάστηκε περισσότερος από 1 χρόνο μέχρι και τα 6.000 καταστήματά του να γονατίσουν από τη ραγδαία μείωση του τζίρου τους.

Δεν έμαθα τι κάνει σήμερα ο κ. Χ Δεν ενδιαφέρει. Αυτό που ενδιαφέρει είναι η εμπειρία από τέτοιες ενέργειες. Αυτό που ενδιαφέρει είναι ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων μια απλή εκστρατεία ενημέρωσης έχει καλύτερο αποτέλεσμα από θορυβώδεις εκδηλώσεις.  Δεν χρειάστηκε καν να συμπεριληφθούν φράσεις όπως «το ανάλγητο διεθνές κεφάλαιο και οι ντόπιοι εκφραστές του σε πλήρη συνεργασία με την ντόπια κυβέρνηση ης πλουτοκρατίας, οδήγησαν χιλιάδες συμπατριώτες μας στην εξαθλίωση»  γιατί τέτοια γλώσσα μειώνει και την διεισδυτικότητα στην κοινωνία και την αποτελεσματικότητα της όποιας ενέργειας.

Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να οργανωθεί και σε άλλες χώρες που έχω υπόψη μου, όπου σε εφαρμογή νομοθεσίας η οποία επιτρέπει τη μείωση μισθών, πολλοί θα σπεύσουν να εφαρμόσουν το νόμο χωρίς όμως η οικονομική κατάσταση της εταιρείας να επιβάλλει τη λήψη τέτοιων μέτρων. Ένα σοβαρό καταναλωτικό κίνημα, θα εύρισκε τον τρόπο να συντάξει μια δίκαιη κατάσταση όλων των εργοδοτών οι οποίοι αδικαιολόγητα προχώρησαν στη μείωση μισθών. Αν το έκανε σωστά, δίκαια, και προφανώς ακομμάτιστα, τότε είμαι βέβαιος ότι θα το έκανε και αποτελεσματικά.

Γιατί να σταματήσει όμως εκεί;  Μια τέτοια καταναλωτική οργάνωση, θα είχε τη δύναμη να επιβάλλει την ανάρτηση μικρών κειμένων δίπλα σε κάθε προϊόν στο ράφι κάθε μαγαζιού, μαζί με το καρτελάκι της τιμής όπου να αναφέρεται η ποικιλία, η ποιότητα και η τιμή του προϊόντος καθώς και άλλες πληροφορίες.  Ποικιλίες πατάτας, ια παράδειγμα, υπάρχουν πολλές. Η τιμή διαφοροποιείται ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα. Στους πάγκους όμως των καταστημάτων εγώ τη μόνη διαφοροποίηση που συνάντησα ήταν ως προς την χώρα ή την περιφέρεια προέλευσης.  Αυτό όμως δεν μου δίνει κανένα περιθώριο σύγκρισης.

Ένα σωστό καταναλωτικό κίνημα, πρέπει να φροντίζει για την έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση των μελών του σε ζητήματα καλής πρακτικής των εταιρειών: πληρώνουν δηλαδή φόρους; ασφαλιστικές εισφορές;  τηρούν τους κανόνες ασφάλειας; Αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο γυναίκες και άντρες εργαζόμενους; Κάνουν διακρίσεις ανάλογα με το φύλλο ή τη φυλή, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις; Χρησιμοποιούν παιδική εργασία; Ελέγχουν την ποιότητα των πρώτων υλών τους; Σέβονται το περιβάλλον;

Ένα σωστό καταναλωτικό κίνημα πρέπει να έχει τη δυνατότητα παρεμβαίνοντας να διορθώνει περιπτώσεις αισχροκέρδειας ή στρεβλής λειτουργίας της αγοράς. Να επιβάλλει ποιοτικά πρότυπα στην επιλογή των προϊόντων, ή να καθιερώσει το ίδιο σήμανση ποιότητας και καλής τιμής.

Ένα σωστό καταναλωτικό κίνημα πρέπει να γνωρίζει ότι η δική του δουλειά δεν είναι ανταγωνιστική απέναντι «στο κράτος» ή στις επιχειρήσεις. Δεν υπάρχουν σχέσεις αντιπαλότητας απλά διακριτοί ρόλοι. Οι πολίτες επιβάλλουν κανόνες καλής πρακτικής και ελέγχουν την εφαρμογή τους. Οι κανόνες καλής πρακτικής δεν έχουν ισχύ νόμου και φυσικά, πολλές φορές, μπορεί να διαφέρουν από τους νόμους. Το κράτος ελέγχει την εφαρμογή των νόμων από όλους και οι επιχειρήσεις οφείλουν να υπακούν στους νόμους και να προσαρμόζονται στην κοινωνική ηθική.     

Αν τα παραπάνω γίνουν κατανοητά τότε το «κίνημα της πατάτας» θα εξελιχθεί σε σοβαρό καταναλωτικό κίνημα. Διαφορετικά, σε πατάτα.