Ο Βάιος

Ο Βάιος…

Εργαζόμενος στο δημόσιο, κηπουρός, αλλά κάνει δουλειά γραφείου. Ο μισθός και τα λογής επιδόματα φτάνουν κοντά στα 1300 ευρά το μήνα. Με τα νοίκια από κάτι χωραφάκια, ένα σπιτάκι - κληρονομιά της άκληρης της θειάς - με κάτι μεροκάματα μαύρα, με τα «τυχερά» - έχει τον τρόπο του - της υπηρεσίας, τα εκτός έδρας, τις υπερωρίες, συμπληρώνει το εισόδημά του. Πόσα φτάνει; Κανείς δεν ξέρει. Ο ίδιος δεν λέει.

Λέει όμως πως «δεν βγαίνει». Οι ανάγκες βλέπεις… Σ’ αυτό ο Βάιος είναι ξεκάθαρος: «Το ρεύμα, το νερό, το τηλέφωνο, η nova, τα κινητά, τα ψώνια, τα φροντιστήρια, το ντύσιμο, τα προσωπικά, η έξοδος – βρε αδερφέ! -, τσιγάρα, καφέδες, τσίπουρα, η ασφάλεια, τα τέλη κυκλοφορίας, τα καύσιμα για τα’ αυτοκίνητα της οικογένειας… μη σου πω 5 χιλιάρικα το μήνα». Ο Βάιος όπου σταθεί, φωνάζει: «δε βγαίνω, ρε! Πού είναι το κράτος; Δεν υπάρχει κράτος! Θέλω αύξηση!»

Την προσδιορίζει την αύξηση ο Βάιος: «Βγάζω 1300, μου λείπουν άλλα τρία για να καλύψω τις ανάγκες μου, δώστε μου τουλάχιστον τα μισά» Πως μπορείς να αντιπαλέψεις τα επιχειρήματα του Βάιου; Δεν βγαίνει ο άνθρωπος. Δεν του φτάνουν να καλύψει τις ανάγκες του. Βέβαια, το ύψος των αναγκών του το προσδιορίζει μόνος του. Ούτε κουβέντα να κόψει τη nova, ούτε συζήτηση να μειώσει τα τσίπουρα, ούτε λόγος να αλλάξει αυτοκίνητο: «που να πας χωρίς το διπλοκάμπινο;»

Κι έρχεται ο προϊστάμενος, ο δήμαρχος σα να λέμε, και λέει: «Εσένα ρε Γιάννο σου περισσεύουν λεφτά. Δεν είσαι πολυέξοδος, συμμαζεμένος είσαι, όλο σπίτι γραφείο – γραφείο σπίτι. Και το σεϊσέντο, τι καίει; Θα σου μειώσω το μισθό, θα πάρω κι από κάνα δυό άλλους για να καλύψει τις ανάγκες του ο Βάιος». Κάγκελο ο Γιάννος!

Τον γνωρίζω τον Βάιο. Γνωριμία του τσιπουράδικου, απ’ αυτές τις στενές κι απόλυτα ξένες. Έχω ακούσει τον «πόνο του» δεκάδες φορές: «Δεν βγαίνω ρε φίλε!». Μόνιμα χρεωμένος αλλά τα γούστα – γούστα. Πάντα ακριβά. Να κεράσματα, να μπουκάλια στα σκυλάδικα «για το μωρό απέναντι με το ξώβυζο», να σούρτα, να φέρτα… Το «διπλοκάμπινο» το ξέρουν σ΄ όλα τα κωλόμπαρα. Δεν υπάρχει δίμετρο αλλοδαπό να μην τον φωνάζει με τ’ όνομά του σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων.

- Βάιο, του λέω, ξοδεύεις πολλά γι’ αυτό δεν βγαίνεις.
- Φιλαράκι, να μου δώσουν αύξηση, να μου χαρίσουν το δάνειο, να βρουν τρόπο, να μπω στο ΕΣΠΑ, να τα πάρω κι εγώ. Έχω ανάγκες ρε. Έτσι δε λέτε εσείς οι αριστεροί; «Ο καθένας σύμφωνα με τις ανάγκες του», δε λέτε;

Ακαταμάχητο το επιχείρημα του Βάιου.

Είχε και κάτι μετρητά από τη μάνα του, λίγα περισσότερα προίκα της Σούλας, τ’ απόσωσε κι αυτά για να μπει συνεταίρος «σε ντιλιβεράδικο» (γκαβά λεφτά, έλεγε) αλλά έπεσε έξω.

Ο δήμαρχος…

Συχωριανός του Βάιου. Τον έχει στήριγμα. Ρουφιάνος, δεξί χέρι, χειροκροτητής, τσαμπουκάς, ψηφοφόρος, κομματάρχης. Ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Του έταξε λεφτά, θα τα βρει. Για τον Βάιο… Τις έκανε τις επαφές, τη στρώνει τη δουλειά, σπρώχνει από εδώ, τραβά από εκεί, το ρεγουλάρει το θέμα. Κατάφερε και μάζεψε τις υπογραφές μέχρι που οι υπόλοιποι ξεσηκώθηκαν. Πρώτ’ απ’ όλους ο Γιάννος. Συνάδελφος του Βάιου, στο ίδιο γραφείο… Αυτουνού του περισσεύανε, αλλά - βρε αδερφέ - τις υπερωρίες, τα εκτός έδρας, τα τυχερά όλα στον Βάιο; Ακόμα και δάνειο άτοκο της υπηρεσίας πήρε ο Βάιος κι αυτός τίποτα. Δικά του λεφτά μασούσε «ο αχόρταγος», έτσι τον έλεγε τον Βάιο ο Γιάννος. Πήγε στον επόπτη, στο συνδικάτο, στο Νομάρχη, ακόμα και στην Αθήνα στα κεντρικά έφτασε, κατάφερε να κλείσει προσωρινά τις βάνες της υπηρεσίας προς τον αχόρταγο…

Τότε άρχισαν τα όργανα.. Η υπηρεσία χωρίστηκε στα δυό: οι μεν με τον Βάιο οι άλλοι με το Γιάννο. Όχι ότι είχαν κοινά κίνητρα ούτε κοινά επιχειρήματα, όχι! Ο καθείς για τους λόγους του. Άλλος γιατί η νοοτροπία «Βάιος» μπορούσε να καλύψει και το δικό του βόλεμα, άλλος για να τά ’χει καλά με το δήμαρχο, άλλος για να γλείψει κι αυτός κάνα κόκαλο, να σου πως σχηματίζεται η παρέα του Βάιου. Το ίδιο κι απ’ την άλλη μεριά: ποικιλόχρουν και πολύτροπο ακροατήριο. Στο τέλος μπερδεύτηκε και το πόπολο κι ακολουθούσε σαν πρόβατο τους «ταγούς» του.

Οι πολιτικάντηδες, αυτοί που αρέσκονται να τους αποκαλούν «αιρετοί» - μάλλον σε αντιδιαστολή με τους «εξαίρετους» - βρήκαν ακροατήριο έτοιμο και ψήφους μαζεμένους. Οι Βαϊκοί και οι Γιαννικοί.. Κι ανάμεσα η λογική χαμένη. Ακολούθησαν οι άνθρωποι των γραμμάτων και των επιστημών. Εκεί να δείτε αλαλούμ. Χλιμίντζουρες που τους τρέχουν τα σάλια μπροστά στο μικρόφωνο των «μέσων», πειναλέοι που σου βγάζουν ό,τι αποτέλεσμα θέλεις μέσα από «έρευνες» και «μελέτες», αυλοκόλακες και μόνιμοι κάτοικοι των προθαλάμων του δημαρχείου για μια θέση, μια χρηματοδότηση, μια μελέτη. Επιστημονικές απόψεις «αλά κάρτ». Τεκμηρίωση με την λογική «έχω την αίσθηση». Κι εγώ την έχω ρε φίλε, αλλά δεν την βγάζω σε δημόσια θέα…

Τέλος, απέκτησε και ιδεολογικό υπόβαθρο (απαραίτητο!) η διαμάχη. Ποικιλόχρουν επίσης. Τα πάντα όλα! Λαϊκή εξουσία, αντίσταση στα μονοπώλια, αναδιανομή του πλούτου, ικανοποίηση του αισθήματος δικαίου, ανήκομεν εις την δύσην, είμεθα έθνος ανάδελφον και λοιπαί βαρύγδουπαι μπούρδαι …

Κι η λογική χαμένη.

Τι λέει η λογική; Ότι όποιος δανείζει σε σπάταλο, πετάει τα λεφτά του. Ότι οι ανάγκες είναι μια πολύ υποκειμενική παράμετρος για να μετρηθεί, ότι ο δημόσιος κορβανάς – ο εθνικός πλούτος – είναι ιερός… πράγματα αυτονόητα και αυταπόδεικτα.

Αλλά, είπαμε… η λογική είναι χαμένη

Κι οι βάνες των χρημάτων προς τον Βάιο, πότε άνοιγαν – πότε έκλειναν… το γεφύρι της Άρτας σε νέα έκδοση..

Χρόνια κρατάει το έργο… Δήμαρχοι έρχονται και παρέρχονται, όλοι προσκυνούν το καθεστώς του Βάιου… Διότι με σημαία «λεφτά στο Βάιο» εκλέχτηκαν όλοι. Η κυρίαρχη ιδεολογία : δικαίωση της αρπαχτής, της προχειρότητας, της ασυδοσίας. Το μέσον αναρρίχησης έγινε σκοπός της εξουσίας. Ο φορέας ταυτίστηκε με το φορτίο και το φορτίο κατάπιε τον φορέα. Στο τέλος, ο Βάιος κυβερνά. Και κανείς δεν το συνειδητοποίησε…

Τι κι αν κάποιοι φωνάζουν ότι:

Δεν δίνεις σε κάποιον με τρύπιες τσέπες να σου φυλάξει λεφτά
Δεν δίνεις τα λεφτά των άλλων σε κάποιον που δεν ξέρει να κουμαντάρει τα δικά του
Οι ανάγκες καθορίζονται από τα διαθέσιμα μέσα και όχι το ανάποδο.

Να τα πάρει ρε παιδιά ο Βάιος τα λεφτά του, αφού πρώτα:

Μάθει να κάνει οικονομία
Ξαναδεί τις ανάγκες του. Δεν θα πληρώνουν όλοι τα …. τις σεξουαλικές του επιθυμίες

Τότε, να δούμε πραγματικά πόσα του λείπουν κι ανάλογα να κινηθούμε.

Ο Βάιος είναι παντού. Σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας, σε όλες τις τάξεις και τα στρώματα, σε όλα τα επαγγέλματα. Ο Βάιος είναι ιδεολογία, είναι πρακτική, είναι σύστημα. Το σύστημα «Βάιος» είναι κυρίαρχο στην Ελληνική πραγματικότητα. Το βλέπεις παντού, το ακούς παντού, το βιώνεις παντού. Οι οπαδοί του συστήματος Βάιος έχουν κωδικούς αναγνώρισης μεταξύ τους. Συνθηματικά. Κάθε φορά που ακούς : «έλα μωρέ τώρα», «θα τα βρούμε φιλαράκι», «ωχ αδερφέ», «έχω ένα φίλο, που έχει έναν συμπέθερο που ξέρει τον τάδε», «που είναι το κράτος, ρε» - ή παρόμοιες εκφράσεις που περιέχουν τη λέξη κράτος - ξέρεις ότι έχεις μπροστά σου ένα μέλος του συστήματος Βάιος.

Κι ο «δήμαρχος» παντού είναι. Ειλικρινά δεν ξέρω – κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πια – ποιος γέννησε ποιον: ο Βάιος το «δήμαρχο ή ο δήμαρχος τον Βάιο; Το γεγονός είναι ότι όπου υπάρχει εξουσία, φυτρώνει μέσα της κι ένας δήμαρχος. Λες κι είναι αδύνατο να ευδοκιμήσει άλλο φρούτο στο χώμα της εξουσίας παρέξ αυτό του δημάρχου. Δήμαρχος και Βάιος πάνε πακέτο. Δυό γρανάζια απαραίτητα να κινηθεί η μηχανή. Ένα να λείψει, το οικοδόμημα καταρρέει, κι αυτό το ξέρουν κι οι δυό γι’ αυτό φροντίζουν κι ο ένας συντηρεί τον άλλον. Σιαμαίοι, δεμένοι στη ζωή και στο θάνατο και – οι μπαγάσηδες! – ξέρουν να γαντζώνονται στη ζωή.

Το σύστημα «Βάιος» δεν έχει πρόσωπο, έχει εικόνα. Το βλέπουμε στα σπίτια που χτίζουμε, στις πόλεις που φτιάχνουμε, στη διασκέδαση, στα σχολεία, στις υπηρεσίες, στον τρόπο που επιχειρούμε, που σχετιζόμαστε. Είναι παντού. Είναι δύσκολο να κρατηθείς μακριά του. Είναι κατόρθωμα να μη σε καταπιεί.

Δεν πιστεύω στη μαζική ευθύνη. Δεν φταίμε όλοι για την επικράτηση του Βάιου στην κοινωνία. Τουλάχιστο δεν φταίμε όλοι το ίδιο. Η καλλιέργεια μαζικής ενοχής είναι αυτή που τρέφει το σύστημα «Βάιος» γιατί φέρνει μοιρολατρία, καταστροφολογία, παραίτηση. Η μαζική ενοχή κάνει τον «εχθρό» αόρατο, καθώς αυτός γίνεται πανταχού παρών. Ο αδύναμος κρίκος στο σύστημα Βάιος είναι ο δήμαρχος γιατί αυτός «παιδεύει», διαμορφώνει κοινωνίες, νομοθετεί, άρχει. Δεν φταίνε όλοι, δεν φταίμε όλοι. Μη μασάτε! Η μαζική ενοχή είναι το αυγό μέσα από το οποίο ξαναγεννιέται το σύστημα.

Η εικόνα του Ασώτου που είδατε στα προηγούμενα κείμενα και οι πιο πολλοί αναγνωρίσατε, είναι μια μόνο έκφανση του συστήματος Βάιος. Τον Βάιο θα τον βρείτε κι αλλού, θα τον βρείτε παντού. Αφορμή για να γραφτεί στάθηκε το ζήτημα της εκτροπής του Αχελώου και η «λογική» που στήθηκε γύρω από αυτήν. Μια δεύτερη ανάγνωση κάτω από αυτό το πρίσμα κάνει φανερές τις αναλογίες. Βέβαια, για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, η υπερβολή ήταν παρούσα σε όλο το κείμενο. Είναι κάτι που έκανα ηθελημένα για να τονίσω το πρόβλημα. Γιατί πρόβλημα είναι που πρέπει να λυθεί. Αν αφήσουμε να το λύσει το σύστημα Βάιος, χαθήκαμε.