Πως να ζεσταθούμε χωρίς να καούμε *

Δεν μπορείς να αλλάζεις μέθοδο θέρμανσης όπως αλλάζεις εσώρουχα. Η επιλογή θα σε συνοδεύει και θα σε βαρύνει οικονομικά για χρόνια. Συνεπώς πρέπει να είναι αποτέλεσμα τουλάχιστον βασικής γνώσης.  

Στην κορύφωση του χειμώνα, ιδιαίτερα αυτού που διανύουμε, μέσα από συζητήσεις για αιθαλομίχλες και λεφτά που δεν υπάρχουν, το αγωνιώδες ερώτημα που αναδύεται και καίει τον καθένα από εμάς είναι πως θα ζεσταθούμε χωρίς να καούμε. Ας επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε τις απαντήσεις και να διευκολύνουμε την αναζήτηση.

Να επαναλάβω ότι το πρόβλημα της έκρηξης στη χρήση καυσόξυλων – αγορασθέντων ή μη - προέκυψε λόγω της δραματικής μείωσης του εισοδήματος σε μια σειρά κοινωνικών στρωμάτων. Η εξίσωση των φόρων επέτεινε το πρόβλημα αλλά δεν το δημιούργησε ούτε καθόρισε την εξέλιξή του.

Η επιλογή μεθόδου θέρμανσης είναι μια διαδικασία με πολλές παραμέτρους. Υπάρχουν όμως μερικές βασικές παράμετροι, τις οποίες κανείς πρέπει να συνυπολογίσει πριν προχωρήσει σε οποιαδήποτε επένδυση:

·         Το επενδυτικό κόστος αλλαγής μεθόδου και ο χρόνος απόσβεσης της επένδυσής. Σε συνθήκες έλλειψης ρευστότητας τα δυο αυτά είναι σαφώς διαχωρισμένα.

·         Η πιθανή εξέλιξη της τιμής του επιλεγμένου καυσίμου. Αν δηλαδή θα γίνει εύκολα αντικείμενο κερδοσκοπικών παιχνιδιών, ιδιαίτερα σε περιόδους αυξημένης ζήτησης.

·         Η πορεία της επιλογής σε συνθήκες εκτός κρίσης και σε βάθος χρόνου. Δεν είναι εύκολη ούτε οικονομικά αποδεκτή η συνεχής αλλαγή μεθόδου θέρμανσης και η επιλογή είναι συνήθως δεσμευτική για πολλά χρόνια.

·         Η διαθεσιμότητα του καυσίμου και η επάρκεια του δικτύου διανομής.

·         Το είδος και η συμπεριφορά της θέρμανσης. Μέθοδοι που εκμεταλλεύονται τις φυσικές ιδιότητες του νερού π.χ., αποδίδουν ακόμα και μετά την διακοπή λειτουργίας της πηγής.

Επειδή, μέχρι σήμερα, το πετρέλαιο υπήρξε σχεδόν αποκλειστική μέθοδος θέρμανσης, με το φυσικό αέριο να ακολουθεί και τον ηλεκτρισμό και τα καυσόξυλα να κρατούν ένα χαμηλό ποσοστό, ας ξεκινήσουμε από αυτό.

Η θέρμανση με καυστήρες πετρελαίου είναι μια αξιόπιστη, αποδοτική, διαδεδομένη και γνωστή μέθοδος. Με μικρές παρεμβάσεις, όπως η ρύθμιση της έντασης λειτουργίας του καυστήρα ανάλογα με την εξωτερική θερμοκρασία, μπορεί να γίνει οικονομικότερη αλλά δεν θα πάψει να είναι ακριβή για το μέσο εισόδημα.

Οι καυστήρες φυσικού αερίου είναι ισοδύναμα αποδοτικοί με αυτούς τους πετρελαίου, με τιμή καυσίμου σταθερά χαμηλότερη αλλά με ανεπαρκές δίκτυο και σχετικά υψηλό επενδυτικό κόστος. Θα πρέπει να συνυπολογιστεί η εξοικονόμηση πόρων από την χρήση του φυσικού αερίου για ζεστό νερό ή μαγείρεμα.

Η βιομάζα, με τη χρήση νέας γενιάς πιστοποιημένους καυστήρες υψηλής απόδοσης, είναι μια οικονομική, ασφαλής, αποδοτική και αξιόπιστη λύση. Πέλλετ και μπρικέτες (συμπιεσμένα τρίμματα ξύλου από τα οποία έχει αφαιρεθεί το 90% και πλέον της υγρασίας) αποδίδουν περισσότερο από τα καυσόξυλα, παράγουν λιγότερη στάχτη και εκλύουν σαφώς λιγότερους ρύπους. Πρόβλημα παραμένει η αποθήκευση και το δίκτυο διανομής.

Το υγραέριο είναι λύση ισότιμη του φυσικού, εφόσον εξασφαλιστεί η τροφοδοσία και η αποθήκευση. Μπορεί να είναι μέθοδος επιλογής σε περιοχές όπου δεν υπάρχει δίκτυο φυσικού αερίου.

Οι αντλίες θερμότητας (μηχανές που αντλούν θερμότητα από αέρας, έδαφος, νερό και την αποθηκεύουν για να την αποδώσουν αργότερα στο χώρο για θέρμανση ή ψύξη) , αν και εντάσσονται στην ηλεκτρική θέρμανση είναι μια κατηγορία από μόνες τους. Έχουν χαμηλή κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, υψηλή απόδοση αλλά και υψηλό κόστος αρχικής εγκατάστασης.

Η ηλεκτρική θέρμανση εξακολουθεί να είναι σχετικά φθηνή όσο τα τιμολόγια παραμένουν χαμηλά, ακόμα και μετά τις τελευταίες αυξήσεις και την μεταβολή στις κλίμακες κατανάλωσης. Το αρχικό κόστος κτήσης εξοπλισμού είναι υποφερτό ή ευθέως συγκρίσιμο με τις υπόλοιπες μεθόδους. Η ύπαρξη ούτως ή άλλως ενός κλιματιστικού σε ένα σπίτι είναι μια συμπληρωματική λύση θέρμανσης.

Η θέρμανση υπέρυθρης ακτινοβολίας (ζεσταίνει τα αντικείμενα τα οποία αποδίδουν την θερμότητα στο χώρο, χωρίς να ζεσταίνει τον αέρα) δείχνει να είναι μια πολύ οικονομική μέθοδος με συγκριτικά χαμηλό κόστος κτήσης.

Το καλύτερο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται με μελετημένο συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων. Η εγκατάσταση π.χ. ηλιακών συλλεκτών εξασφαλίζει δωρεάν ζεστό νερό και καλύπτει βασικές ανάγκες σε ημέρες με σχετική ηλιοφάνεια. Οι επιπλέον ανάγκες καλύπτονται με επιλογή της καταλληλότερης για τις κλιμτικές συνθήκες της  περιοχής και τις ιδιομορφίες του κτίσματος μεθόδου.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οποιαδήποτε μέθοδος αστοχεί όταν μεγάλο ποσοστό της ενέργειας η οποία παράγεται για θέρμανση χάνεται μέσα από τοίχους και ανοίγματα χωρίς μόνωση ή αεροστεγάνωση. Μιλώντας για αεροστεγάνωση, αξίζει να αναφερθεί κανείς στην μέθοδο δόμησης με τις αρχές του παθητικού κτιρίου (passive house είναι ένα πλήρως αεροστεγές κτίριο το οποίο χωρίς εξωτερική ενεργειακή πηγή, διατηρεί την εσωτερική του ατμόσφαιρα ευχάριστη) που εξασφαλίζει την μικρότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας σε ένα κτίριο.

Άφησα για το τέλος δυο σημαντικά ζητήματα: το οικολογικό αποτύπωμα της κάθε μεθόδου και την οικονομική διάσταση του προβλήματος σε επίπεδο εθνικής οικονομίας. Στο μεν πρώτο, οι πιστοποιημένοι καυστήρες βιομάζας βρίσκονται στην πρώτη θέση με τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο και αέριο) να τοποθετούνται στη μαύρη λίστα και τις υπόλοιπες μεθόδους να κινούνται ενδιάμεσα. Στο ζήτημα της εθνικής οικονομίας, οποιαδήποτε μέθοδος προωθεί την ελληνική παραγωγή είναι προτιμητέα έναντι άλλων

* όπως δημοσιεύθηκε στο σημερινό "Ε" της Ελευθεροτυπίας.