Το πάζλ των εκλογών

Τον περασμένο Δεκέμβριο, βρέθηκα με φίλο σε γραφείο κορυφαίας Υπουργού της τότε κυβέρνησης. Στη συζήτηση, της εξέθεσα τις απόψεις μου για το τι πρέπει να γίνει ή για το τι είχε (και εξακολουθεί να έχει) ανάγκη η πολιτική σκηνή.

Της είπα ότι ένας πολιτικός φορέας για να δημιουργήσει δυναμική, να εισπράξει αποδοχή και να ανανεώσει ουσιαστικά την πολιτική, υπό τις δεδομένες συνθήκες, πρέπει να αποδείξει με πράξεις την αποκοπή του από το παρελθόν. Ένας συμβολικός τρόπος είναι η ηλικιακή ανανέωση αλλά και η ανανέωση σε πρόσωπα.

«Κάντε στην άκρη, αναλάβετε ρόλο συμβούλου, κάντε ένα κόμμα που δίπλα στα διοικητικά του όργανα θα στήσει και συμβουλευτικά ή θα δημιουργήσει γνωμοδοτικά think tanks. Η πολιτική είναι το ίδιο ή και περισσότερο αποδοτική όταν κανείς βρίσκεται στο παρασκήνιο» είπα. 

Η ανάγκη για ανανέωση σε πρόσωπα και ηλικίες δεν έχει να κάνει με την αδυναμία ή την ανικανότητα των μεγαλύτερων ή των έμπειρων πολιτικών να κυβερνήσουν ή να παράγουν ιδέες. Δεν θεωρούσα και δεν θεωρώ τους λεγόμενους επαγγελματίες πολιτικούς ή τους μεγαλύτερους εξ αυτών εκ προοιμίου και συλλήβδην «άχρηστους». Η αλλαγή πολιτικού προσωπικού επιβάλλεται από την ανάγκη να διατηρηθεί η συνεκτικότητα του κοινωνικού ιστού και να καλλιεργηθεί κλίμα αναδημιουργίας στη χώρα.

«Αφήστε τους σαραντάρηδες να κυβερνήσουν» της είπα. «Μην ξεχνάτε την δική σας ηλικία κατά την είσοδό σας στην πολιτική».

Το κομμάτι αυτό, της ανανέωσης σε ηλικίες και πρόσωπα, ήταν το «φαίνεσθαι» μιας διαδικασίας γέννησης ή μετεξέλιξης ενός πολιτικού φορέα. Έπρεπε αυτός ο φορέας να διακηρύξει την αταλάντευτη πίστη του στην αστική δημοκρατία, την σύνδεση της εθνικής με την ευρωπαϊκή πορεία, την δέσμευση για οικονομική ανάπτυξη με σκοπό την εξασφάλιση αισθήματος ασφάλειας και σταθερότητας στους πολίτες του, την διαύγεια σε κάθε πράξη της διοίκησης που αφορά τη διαχείριση χρήματος, την απλοποίηση του φορολογικού συστήματος, την πλήρη μηχανογράφηση της δημόσιας διοίκησης, τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής, την εξάλειψη του μαύρου πολιτικού χρήματος, την εξασφάλιση αποκλειστικά δημόσιας και πραγματικά δωρεάν παιδείας για όλους, την μετατροπή της δικαιοσύνης από έναν αργόσυρτο γραφειοκρατικό μηχανισμό σε ένα θεσμό ταχείας απονομής δικαιοσύνης, την ανάδειξη του κράτους σε εγγυητή της κοινωνικής συνοχής και σε συντονιστή φορέων, ομάδων, πολιτών, αυτοδιοικήσεων. Την δημιουργία ενός πραγματικά κοινωνικού κράτους για αυτούς που το έχουν ανάγκη, τη δόμηση ενός ασφαλιστικού συστήματος στη βάση της ανταποδοτικότητας των εισφορών, την εξυγίανση και τον εξορθολογισμό των δαπανών στο σύστημα υγείας, τη μείωση του κράτους, την εγγύηση της καλής λειτουργίας της αγοράς κ.ά.

Μερικούς - λίγους - μήνες αργότερα, στην πρώτη μου ζωντανή επαφή με τη δημιουργία ξανά, συνάντησα πολλά από αυτά που είχα στο νου μου. Ήταν τότε που φώναξα «αυτό είναι». Την πάτησα παρά την εμπειρία μου. Σαν τους ταξιδιώτες στην έρημο που είναι έτοιμοι να ακολουθήσουν κάθε αντικατοπτρισμό αν και ξέρουν κατά βάθος ότι πρόκειται για τέτοιον, απλά και μόνο επειδή η ανάγκη για ελπίδα, για νερό, για επιβίωση είναι πολλές φορές δυνατότερη από τη λογική. Λίγες ημέρες μετά κατάλαβα ότι ένας καλός διαφημιστής λέει στο εκάστοτε κοινό του αυτό ακριβώς που θέλει να ακούσει, αλλά αν αναγκαστεί να μιλήσει λίγο περισσότερο, κανείς μπορεί να διακρίνει την πραγματική ποιότητα του ανθρώπου, τα πραγματικά του πιστεύω. Οι γενικεύσεις, η ευκολία στη χρήση χαρακτηρισμών, η έλλειψη συνοχής και συνέχειας σε απόψεις, η αστάθεια και η επίκληση της συγκυρίας ως δικαιολογίας για λάθη και παραλείψεις, ο εξοστρακισμός της αντίρρησης, το καθαρά αρχηγικό κομματικό προφίλ, οι ακραίες - μεμονωμένες μεν αλλά πολλές - θέσεις, το υπερφίαλο και αλαζονικό ύφος με οδήγησαν στην έξοδο μέσα σε τρεις εβδομάδες.

Κατέληξα, στις εκλογές του Μάη να στηρίξω με την ψήφο μου πολιτικό σχηματισμό ο οποίος έμοιαζε να είναι κοντά σε αυτά που πιστεύω ή τουλάχιστον να μην είναι μακριά από τη λογική μου.  Μετά τις εκλογές και στο όνομα μιας κάποιας «ενότητας» ή μιας αόριστης ανάγκης κοινοβουλευτικής έκφρασης, οι δυο φορείς αποφάσισαν την από κοινού κάθοδο στις εκλογές ευελπιστώντας στο 3%. Θα ανακαλύψουν ότι στην πολιτική αριθμητική, η πρόσθεση μπορεί να δώσει ως αποτέλεσμα, υπόλοιπο ή και πηλίκο.

Έτσι, βρέθηκα πολιτικά άστεγος για μια ακόμη φορά μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αντιμέτωπος με μια κατάσταση η οποία μοιάζει με κακόγουστο αστείο που σκαρφίστηκε και εκτελεί παρανοϊκός εγκέφαλος.

Πολλές φορές, η ιστορία γράφεται από μικρές - καθημερινές αποφάσεις οι οποίες δημιουργούν τετελεσμένα και περιορίζουν την δυνατότητα της επόμενης απόφασης να κινηθεί ανατρεπτικά. Οδηγηθήκαμε στη σημερινή πολιτική - κοινωνική - οικονομική κατάσταση μετά από μια χρονικά μακριά πορεία η οποία όμως θα μπορούσε να είναι διαφορετική από την εκδήλωση της κρίσης και μετά.

Μετά την εκδήλωση της κρίσης η πολιτική ηγεσία κλήθηκε να πάρει σημαντικές αποφάσεις σε μια χρονική αλληλουχία που δεν είχε  συνηθίσει μέχρι τότε. Τα γεγονότα έτρεχαν πολύ γρήγορα, τα δεδομένα άλλαζαν επίσης ταχύτατα, το ίδιο και οι συσχετισμοί, οι συνιστώσες των προβλημάτων, οι μεταβλητές, ακόμα και οι άνθρωποι. Ασυνήθιστοι σε τέτοιους ρυθμούς, ασυνήθιστοι ακόμα και να παίρνουν αποφάσεις, πολύ μικροί μπροστά στο μέγεθος της ιστορικής ευθύνης, κατέληξαν κάθε φορά να οδηγούνται σε συμφωνίες που τελικά δεν τηρούσαν. Η στάση αυτή οδηγούσε τη χώρα στην επόμενη διαπραγμάτευση με περιορισμένο πεδίο πιθανών αποφάσεων πράγμα που τελικά μας έφερε στο τέλος στην επιβολή αποφάσεων που λαμβάνονταν χωρίς καμιά συμμετοχή μας. Το γεγονός αυτό από μόνο του, δεν κάνει τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί λανθασμένες. Κάνει λανθασμένες τις επιλογές μας αναφορικά με τις πολιτικές ηγεσίες.

Στην πράξη τώρα, καταλήξαμε στις εκλογές του Ιουνίου να βιώνουμε διχασμούς όπως «μνημόνιο και αντιμνημόνιο» «ευρώ και δραχμή». Διλήμματα που αφαιρούν την πολιτική από τον πολιτικό διάλογο και που στην ουσία έχουν σκοπό να αναπαράγουν και να παγιώσουν εκείνες τις λογικές (και πρακτικές) που μας έφεραν στην κατάσταση την οποία βιώνουμε.

Προσωπικά, θα ήθελα τα κόμματα να απαντήσουν αν και κατά πόσο πιστεύουν στην ανάγκη να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με την δημιουργία υπερεθνικών δομών σε όλους τους τομείς, αρχής γενομένης από την οικονομία. Θα ήθελα να τοποθετηθούν κατά πόσο είναι έτοιμα να παραδώσουν μέρος της εξουσίας τους ή μέρος της εθνικής κυριαρχίας στο όνομα της ενωμένης Ευρώπης. Θα ήθελα να τοποθετηθούν κατά πόσο πιστεύουν ότι υπάρχει ανάγκη εκ βάθρων αλλαγής του τρόπου που ασκείται και η διοίκηση και η εξουσία στην Ελλάδα. Θα ήθελα από τα κόμματα να μου εκθέσουν τι εννοούν όταν λένε «ανάπτυξη» και τι θα κάνουν ώστε να έχουμε τέτοια.

Το γνωρίζω ότι συζήτηση σε αυτό το επίπεδο δεν θα δω. Αντ’ αυτού θα είμαι υποχρεωμένος να παρακολουθώ Λαφαζάνηδες και Δούρες, Παυλόπουλους και Δένδιες και ολίγον από Μπένι και την παρέα του, στην οθόνη με κλειστό τον ήχο και μουσική υπόκρουση από τσίρκο στον υπολογιστή μου. Κατάντια.

Από το 1981, όταν ψήφισα για πρώτη φορά, έχω χάσει μόνο μια εκλογική διαδικασία: μια δεύτερη Κυριακή δημοτικών εκλογών το 1982.  Τώρα; Τι θα κάνω;