Οφείλουμε να Πετύχουμε

Αμέσως μετά την επικύρωση από την Ελληνική Βουλή του PSI και του δεύτερου μνημονίου, δήλωσα επί λέξει «Ούτε εντός του ευρώ, ούτε με δραχμή, ούτε με επιθετική ούτε με συντεταγμένη χρεωκοπία δεν υπάρχει σωτηρία αν δεν αλλάξει ριζικά το ελληνικό κράτος, παρασύροντας σε αλλαγές την κοινωνική ηθική και πρακτική».

Θεωρώ δεδομένο ότι οι κυβερνήσεις μέχρι το 2009 με προεξάρχουσα την τελευταία, οδήγησαν τη χώρα στην καταστροφή, όμως χάσαμε, κι αυτό είναι μια τραγική αλήθεια, δύο υπερπολύτιμα χρόνια από το 2009 και μετά. Έγιναν όντως πολλά στα δύο αυτά χρόνια αλλά, όπως έχω ξαναπεί, δεν ήταν ούτε αρκετά ούτε έγιναν αρκετά γρήγορα. Οι ευθύνες της κυβέρνησης αυτού του διαστήματος είναι τεράστιες, είναι μεγάλες και αυτές της αντιπολίτευσης Το πολιτικό προσωπικό σχεδόν στο σύνολό του και ανεξαρτήτως κόμματος καθυστέρησε πάρα πολύ να κατανοήσει την κρισιμότητα των στιγμών και να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Ίσως να μην μπορούσε, ίσως να μην  ήθελε, ίσως και τα δύο, δεν έχει καμιά σημασία πλέον.

Σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν. Έχουμε μπροστά μας μια τεράστια πρόκληση που θα θέσει σε δοκιμασία εμάς σαν άτομα, την κοινωνία μας στο σύνολό της και τη χώρα μας. Από τη συμπεριφορά μας και τη στάση μας θα κριθεί το μέλλον σε βάθος πολλών δεκαετιών. Ποια είναι αυτή η πρόκληση;

Όταν κάποιος χρεοκοπεί έρχεται αντιμέτωπος με την απόλυτη ανέχεια. Δεν έχει την πολυτέλεια διαστήματος προσαρμογής, δεν υπάρχει γι’ αυτόν σταδιακή μετάβαση. Έχουμε όλοι ακούσει περιπτώσεις ανθρώπων που από τη μια στιγμή στην άλλη βρέθηκαν κυριολεκτικά στο δρόμο. Αυτό ακριβώς θα βιώσουμε το επόμενο χρονικό διάστημα: θα βρεθούμε «στο δρόμο» ως κράτος. Αυτή είναι η αλήθεια και οφείλουμε να την γνωρίζουμε. Είτε με μνημόνιο είτε χωρίς, αυτό θα το αντιμετωπίσουμε. Το επόμενο χρονικό διάστημα θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε κυρίως με αυτά που παράγουμε, θα πρέπει να μάθουμε να καταναλώνουμε για να ζήσουμε κι όχι να ζούμε για να καταναλώνουμε. Για να μπορέσουμε να τα βγάλουμε πέρα, θα πρέπει να μη δημιουργούμε άλλο χρέος. Δεν είναι καθόλου εύκολο, κάθε άλλο. Απαιτεί τεράστια προσπάθεια και δυσβάσταχτες θυσίες. Θα γνωρίσουμε καταστάσεις δύσκολες με ανεργία, χαμηλές αμοιβές, μετανάστευση, ανέχεια. Ελπίζω ότι δεν θα δούμε ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης, ελπίζω ότι δεν θα μείνουν τα νοσοκομεία μας χωρίς φάρμακα ή εργαλεία. Για να τα καταφέρουμε – και θα τα καταφέρουμε - απαιτείται πάνω από όλα δραματική αλλαγή νοοτροπίας.

Τέτοιες πρωτόγνωρες καταστάσεις θα ήταν ανόητο να προσπαθήσει κανείς να τις αναλύσει με τα εργαλεία που ήξερε ή χρησιμοποιούσε μέχρι τώρα. Θα αποτύχει με βεβαιότητα. Σε τέτοιες καταστάσεις επίσης τα πάντα μηδενίζονται. Καμιά σταθερά δεν υπάρχει και όλα επανεξετάζονται από την αρχή: επενδύσεις, βιομηχανική παραγωγή, αγροτική παραγωγή, δημόσιος τομέας, κοινωφελείς οργανισμοί, υπηρεσίες, εργαζόμενοι, εκπαίδευση, υγεία, αμοιβές, δαπάνες, συνδικαλισμός, νόμοι, δικαστική εξουσία, κόμματα, αυτοδιοίκηση όλα μα όλα θα πρέπει να επανεξεταστούν και να επανατοποθετηθούν σε σωστές βάσεις. Δεν είναι από μόνη της απλή μια τέτοια εργασία, πόσο μάλλον όταν θα πρέπει να διεκπεραιωθεί σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.  

Οι κρατικές δομές, ο δημόσιος τομέας, η αυτοδιοίκηση, η απονομή της δικαιοσύνης πρέπει να χαρακτηρίζονται από αποτελεσματικότητα κα απλότητα. Κάθε ασάφεια ή παρερμηνεία σε απόφαση ή νόμο είναι το φιλόξενο χώμα για να καρπίσει η διαφθορά γι’ αυτό δεν συγχωρείται ούτε επιτρέπεται. Ο αριθμός και το είδος των υπηρεσιών καθώς και το πλήθος και η σύνθεση του προσωπικού που θα τις στελεχώνει πρέπει να προκύπτει μέσα από μελέτη, ανάλογα με το έργο που πρέπει να παραχθεί και τα μέσα που είναι διαθέσιμα. Καμιά σπατάλη σε ανθρώπινο δυναμικό ή σε υλικά δεν γίνεται ανεκτή.

Η εκπαίδευση και η υγεία αναδιατάσσονται χωροταξικά – εφόσον αυτό απαιτηθεί από τις συνθήκες, ώστε να προσφέρουν το μέγιστο των υπηρεσιών σε δεδομένο κόστος. Ούτε τα πανεπιστήμια, ούτε οι δημόσιες υπηρεσίες είναι αποθήκες απασχόλησης ανέργων. Όλοι και όλα αξιολογούνται και όλοι έχουν συγκεκριμένες αρμοδιότητες οι οποίες συνοδεύονται από τις ανάλογες ευθύνες. Κάθε υπάλληλος λογοδοτεί για τις πράξεις του και αναλαμβάνει τις ευθύνες του.

Σε δύσκολες συνθήκες το έγκλημα ορίζεται και κατατάσσεται σε κατηγορίες εκ νέου. Εγκλήματα κατά της κοινωνίας είναι η απόκρυψη φορολογητέας ύλης και η φοροδιαφυγή επειδή στερούν από τη χώρα πολύτιμους πόρους και από το λαό είδη πρώτης ανάγκης. Η εφαρμογή του Νόμου δεν επαφίεται στην παιδεία του πολίτη ή στην καλή διάθεση του αστυνομικού οργάνου. Δεν είναι καν θέμα συζήτησης, είναι καθήκον. Είναι καθήκον επίσης ο έλεγχος της τήρησης του Νόμου. Τα δικαστήρια υποχρεωτικά κα κατά προτεραιότητα εκσυγχρονίζονται και η δικαιοσύνη οφείλει να απονέμεται σε εύλογο χρονικό διάστημα. Η διαύγεια και η δημοσιοποίηση χρησιμοποιούνται ως όπλα κατά της διαφθοράς.

Οι αμοιβές όλων των δημοσίων προσώπων μειώνονται και οι δαπάνες του κράτους εξορθολογίζονται. Δημιουργούνται τράπεζες δεδομένων και προωθείται η διάχυση της γνώσης επειδή μειώνει τη γραφειοκρατία και τις σπατάλες οικονομικών και ανθρώπινων πόρων.

Η χώρα αποκτά σταθερό φορολογικό σύστημα ενώ οι περιουσίες όσων καταχρώνται δημόσιο χρήμα δημεύονται υπέρ του δημοσίου.

Αυτά είναι, ενδεικτικά, κάποια από τα μέτρα που πρέπει να παρθούν – και θα παρθούν και κάποιες αλλαγές που θα υλοποιηθούν.

Ακόμα όμως κι όταν γίνουν πράξη όλα τα παραπάνω, η έξοδος από την τεράστια κρίση που ήδη βιώνουμε και θα βιώσουμε εντονότερα το επόμενο χρονικό διάστημα, δεν είναι δεδομένη. Δυστυχώς το χρέος που έχει σωρευθεί επί πολλά χρόνια  είναι πολύ μεγάλο και η χώρα δεν μπορεί να επιβιώσει επί μακρόν σε συνθήκες αυστηρής λιτότητας και σε περιβάλλον ύφεσης. Η ανάπτυξη λοιπόν είναι η μόνη λύση. Η ανάπτυξη θα δημιουργήσει ικανό πλεόνασμα στο ισοζύγιο ώστε να μειωθεί το χρέος. . Η ανάπτυξη θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, θα παράξει πλούτο, θα κινήσει την αγορά, θα βελτιώσει το ισοζύγιο – στο βαθμό που είναι εξωστρεφής. Η ανάπτυξη όμως δεν έρχεται με αποφάσεις. Δεν ξημερώνει ένα πρωί στο μπαλκόνι του ένας πολιτικός και φωνάζει «Ανάπτυξη» και απλά συμβαίνει. Οι συνθήκες, το θεσμικό, διοικητικό, υπηρεσιακό υπόβαθρο θα έχει δημιουργηθεί από τις αλλαγές που περιγράφηκαν παραπάνω. Τα χρήματα των επενδύσεων και το σχέδιο λείπει. Σίγουρα, και μόνο από τις συνθήκες που θα έχουν δημιουργηθεί, πάρα πολλοί επενδυτές θα τρέξουν να επωφεληθούν. Όμως αν θέλουμε να προλάβουμε την Ευρώπη θα πρέπει να επιταχύνουμε δραματικά τις εξελίξεις. Οι ρυθμοί ανάπτυξης πρέπει να είναι πρωτοφανείς. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την εκπόνηση ενός Εθνικού Επιχειρηματικού Σχεδίου. Ενός σχεδίου που θα εκπονηθεί με βάση καθαρά και μόνο ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και μέσα από το οποίο θα περιγράφονται με σαφήνεια οι εθνικοί στόχοι ανάπτυξης, θα αναλύονται οι μέθοδοι και τα εργαλεία για την επίτευξή τους και θα παρουσιάζονται όλα τα οικονομικά μεγέθη που θα εμπλέκονται σε κάθε στόχο. Το επιχειρηματικό αυτό σχέδιο μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την χρηματοδότηση ενός σχεδίου οικονομικής ανάκαμψης στη λογική του σχεδίου Μάρσαλ. Χρήματα μπορούν να βρεθούν και μέσα από κοινοτικά κονδύλια, και μέσα από κρατικές βοήθειες και από σύμπραξη κρατών και επιχειρήσεων. Οι τομείς στους οποίους μπορεί να καταλήξει ένα τέτοιο επιχειρηματικό σχέδιο είναι ενδεικτικά, η αγροτική παραγωγή οργανωμένη σε εντελώς διαφορετική βάση, το διαμετακομιστικό εμπόριο, οι θαλάσσιες μεταφορές, ο τουρισμός, η ενέργεια, οι ναυτιλιακές υπηρεσίες.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι εύκολο. Ειδικά όταν το περιβάλλον στο οποίο θα κληθούμε – ως χώρα – να το υλοποιήσουμε θα είναι τραγικό. Όμως δεν έχουμε την πολυτέλεια ούτε να διστάσουμε, ούτε να δειλιάσουμε ούτε να αποτύχουμε. Είμαστε αναγκασμένοι να πετύχουμε. Το οφείλουμε στα παιδιά μας και τους γονείς μας. Το χρωστάμε στις γενιές που έρχονται και σ’ εκείνες που έφυγαν. Θα πεινάσουμε, θα πονέσουμε, θα πληγωθεί η περηφάνια μας αλλά στη θέση αυτή δεν θα ξαναβρεθούμε.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι μακριές συζητήσεις με τον πρώτα και πάνω απ' όλα  φίλο μου Γιώργο γεννούν τα κείμενα σαν κι αυτό.