Ακόμα κι αυτές οι - ηθελημένες ή όχι - διαστρεβλώσεις των λιτών και ξεκάθαρων απόψεών μου όπως εκφράζονται στην επιστολή μου, ήταν αναμενόμενες.
Ίσως χρειάζεται λίγος χρόνος σε κάποιους να αποδεχτούν την αλήθεια. Να την «χωνέψουν». Ίσως χρειάζεται λίγος χρόνος σε όλους να παραδεχτούν τα λάθη στις πρακτικές τους. Διαθέτω και υπομονή και επιμονή. Ίσως, τέλος, χρειάζεται να διασαφηνίσω μερικά πράγματα. Να αλλάξω το περιτύλιγμα. Να τα ομορφύνω. Δεν θα τα στρογγυλέψω όμως, για να δανειστώ μιαν έκφραση του συρμού που χρησιμοποιεί ο Γ. Παπανδρέου..
Ναι, το ΠΑΣΟΚ ΠΡΕΠΕΙ να αλλάξει αν επιθυμεί να διεκδικήσει ξανά την εξουσία άμεσα. Στην ερώτηση «πότε πρέπει να το κάνει;» η απάντηση είναι: «χτες».
Από τη στιγμή που το ΠΑΣΟΚ αποδέχτηκε την πρόσκληση - πρόκληση της εποχής των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων και αποφάσισε να γίνει κόμμα εξουσίας και να αποκηρύξει το διαμαρτυρόμενο παρελθόν του, ήταν αναμενόμενο να ακολουθήσουν μια σειρά συμβιβασμών που είχαν να κάνουν με υποχωρήσεις είτε σε θέματα ιδεολογικής ακαμψίας είτε σε ζητήματα κυβερνητικής ή κομματικής πρακτικής.
Η ισχυρή παρουσία ενός πραγματικού ηγέτη - ιδρυτή του κόμματος, λειτουργούσε ως καταλύτης και ως συγκολλητικός παράγοντας πολλών διαφορετικών τάσεων, ρευμάτων, απόψεων επί σειρά ετών. Από την άλλη, αυτή ακριβώς η βαρύνουσα παρουσία, σε συνδυασμό με την κυβερνητική εξουσία που είχε ήδη κατακτηθεί, αποστέωνε σταδιακά την οργανωτική δομή και την καθιστούσε μια πλαδαρή μάζα που ως μόνο καθήκον της είχε την νομή της εξουσίας και την πιστή και άκριτη αποδοχή του ηγέτη. Σταδιακά, κράτος και κόμμα ταυτίστηκαν στη συνείδηση των μελών αλλά και ολόκληρου του λαού. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν η παθογένεια του κόμματος πέρασε στο κράτος ή το αντίστροφο. Γεγονός είναι πως ένα μεγάλο μέρος του υγιούς και υψηλής ποιότητας στελεχιακού δυναμικού του κόμματος, - ειδικά μεσαία στελέχη που δεν ενσωματώθηκαν στο κρατικοδιαίτο κόμμα - εγκατέλειψε το κομματικό επιτελείο και ιδιώτευσε.
Ως αποκορύφωμα της αποκοπής του κόμματος από την κοινωνία και της αποξένωσης της κορυφής της κομματικής πυραμίδας από την βάση της αλλά και από το «κοινωνικό ΠΑΣΟΚ», ήρθε το σκάνδαλο Κοσκωτά και η σκοτεινή περίοδος του 1989.
Το μέγεθος του ηγέτη Ανδρέα Παπανδρέου και η δυναμική του - πληγωμένου - ΠΑΣΟΚ, φάνηκε στα αμέσως επόμενα χρόνια όταν ένας άρρωστος και δικασμένος Παπανδρέου ανάστησε το ΠΑΣΟΚ το 1993. Ένα ΠΑΣΟΚ που δεν ήταν πιά το ίδιο. Το 1996 και μετά το θάνατο του Ανδρέα, ο συγκολλητικός παράγοντας που κράτησε ενωμένο το ΠΑΣΟΚ ήταν μόνο η νομή της εξουσίας. Πολλά στελέχη επέστρεψαν, νέα εμφανίστηκαν, άλλα μπήκαν στο περιθώριο. Η επιβλητική παρουσία της φιγούρας του ηγέτη αντικαταστάθηκε από την αποτελεσματικότητα και την εκλογιμότητα ενός «εργάτη» της πολιτικής. Το κόμμα όμως εξακολουθούσε να είναι αποστεωμένο με μια διαφορά: ο ρόλος του υποβαθμίστηκε ακόμα περισσότερο καθώς η αποκοπή του από την κοινωνία πέρασε πια στην δομή του. Το κόμμα αντικαταστάθηκε πλήρως από μηχανισμούς. Μηχανισμούς βουλευτών, άτυπων ρευμάτων ή τάσεων, στελεχών κ.ά.
Αυτό το θνησιγενές σχήμα άντεξε στην εξουσία για 8 ολόκληρα χρόνια, εκπλήσσοντας τους πάντες. Παρά τα αποθαρρυντικά μηνύματα από εκλογές σε δήμους ή ευρωβουλή, σε συνδικάτα, σε μαζικούς φορείς, στο συνδικαλισμό, το κόμμα κέρδισε δυο φορές τις εκλογές. Αυτό, όχι γιατί η κοινωνία το αποδέχτηκε αλλά γιατί το ανέχτηκε. Και το ανέχτηκε γιατί η ίδια η κοινωνία αναζητούσε σημείο ισορροπίας μετά τις καταιγιστικές αλλαγές που συνέβαιναν παγκόσμια και στη γειτονιά μας αλλά και την αιώρησή των γενεών της εποχής πριν ή μετά την μεταπολίτευση και των νεώτερων.
Μετά την παράδοση του κόμματος από τον Σημίτη στον Γιώργο Παπανδρέου και την, αναμενόμενη, ήττα στις εκλογές, η πανθομολογούμενη άποψη ότι πρέπει να γίνουν ΤΟΜΕΣ τόσο σε οργανωτικό όσο και σε ιδεολογικό επίπεδο στο κόμμα βγήκε δραματικά και εκφράστηκε με το αγωνιώδες σύνθημα «Γιώργο προχώρα, άλλαξέ τα όλα».
Οι περισσότεροι που το φώναζαν αυτό τότε δεν είχαν αποκρυσταλλωμένη άποψη για το τι πρέπει και προς ποια κατεύθυνση να αλλάξει. Την αγωνία τους εξέφραζαν. Οι - λίγοι - υπόλοιποι είχαν ο καθένας ίσως διαφορετική άποψη τόσο για την ποιότητα, το είδος, όσο και για την ποσότητα, το εύρος, των αλλαγών που επιβαλλόταν να γίνουν.
Σημασία έχει ότι μετά και την καινοτόμα διαδικασία - δεν θα κρίνω την ίδια τη διαδικασία - εκλογής του απ' ευθείας από τους ψηφοφόρους του κόμματος και όχι από την οργανωμένη βάση του, ο Γιώργος Παπανδρέου είχε και την δύναμη και την εξουσιοδότηση και την απαιτούμενη αρχική ορμή να αλλάξει πολλά.
Ήταν ακριβώς η χρονική στιγμή που αποφάσιζα, μετά από 15 χρόνια κομματικής απραξίας, να επιστρέψω.
Μικρό φλας μπακ
Οργανώθηκα στο ΠΑΣΟΚ το 1977, 15 στα 16. Πρώτα στην ΠΑΜΚ - για όσους θυμούνται - ύστερα στο μαθητικό της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ. Ήταν η εποχή όπου η - μια και μοναδική - Τ.Ο. σε ολόκληρη Ηλιούπολη αριθμούσε 48 μέλη από τα οποία τα 20 ήταν νεολαίοι και οι 3 εξ αυτών μαθητές. Ήταν η εποχή όπου στις εβδομαδιαίες συνελεύσεις της νεολαίας συμμετείχαν όλοι. Όπου αναλύαμε Μαρξ και Έγκελς, Σεν Σιμόν και Λένιν, Καστοριάδη και Πουλατζά. Όπου η αφισοκόλληση ήταν γιορτή και οι διαδηλώσεις πανηγύρι. Έτσι, με την οργάνωση να είναι εργοστάσιο και πανεπιστήμιο ταυτόχρονα, σαν ποτάμι που κυλάει και φουντώνει φτάσαμε στο 1981.
Ύστερα, καλοκαίρι του '81, οι Τ.Ο. γίνανε 3 και ως το 1985 είχαν φτάσει τις 5 με τα μέλη να πολλαπλασιάζονται με αστραπιαία ταχύτητα. Από συνέλευση σε συνέλευση δεν γνώριζες κανέναν. Δεν θυμάμαι αν το κοντέρ σταμάτησε στις 5 ή αν έφτασε ποτέ και στις 7 ή περισσότερες. Θυμάμαι όμως χαρακτηριστικά λίγο μετά τις εκλογές του '81 (ως μέλος της επιτροπής διαφώτισης της Β1) μπήκαμε σε Τ.Ο. της Ηλιούπολης όπου ο μπάρμπα Γιώργης, παλιός Ενωσοκεντρίτης, καθόταν σ' ένα γραφείο μ' ένα τετράδιο ανοιχτό και είχε μια ουρά - καμιά εικοσαριά γυναίκες και άντρες - μπροστά του. Τον θυμάμαι σαν τώρα να καταγράφει τα αιτήματα: Διορισμός στην ΕΥΔΑΠ, μετάθεση του γιου κλπ. Ρουσφέτι και αίτηση μέλους... Ο παλαιοκομματισμός που πολεμούσαμε είχε ήδη αρχίσει να καταλαμβάνει την οργάνωση και το κόμμα. Στα 1985 αναρωτιόμουν ήδη τι δουλειά είχα εγώ σ' ένα κόμμα που δεν παρήγαγε πολιτική σκέψη αλλά αναπαρήγαγε σχέσεις εξουσίας. Η απάντηση που έδινα ήταν ότι όσο υπάρχουν νεολαίοι που έρχονται στο κόμμα έστω για να βολευτούν στο δημόσιο, αξίζει να δουλεύεις μαζί τους, να τους μεταλαμπαδεύεις μέρος της φλόγας που λαμπαδεύτηκε σ' εσένα.
Από το 1988 είχα χαλαρή σχέση με την Οργάνωση. Περισσότερο ιδιώτευα... Στα 1992, καλοκαίρι, μετακόμισα Λάρισα. Έκανα προσπάθεια επανασύνδεσης. Γράφτηκα σε μια ΤΟ χωρίς να αναφέρω το παρελθόν μου. Με κάλεσαν προεκλογικά σε αφισοκόλληση και περιφρούρηση αφισών. Ήταν η εποχή των «υπέροχων» γηπεδικών συνθημάτων για τη Ντόρα και τον Βουλγαράκη και το ανελέητο σεξ, του απίστευτου χουλιγκανισμού ανάμεσα σε οπαδούς της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Η όλη κατάσταση ήταν μακριά από την αισθητική μου και ξαναχάθηκα, μέχρι το 2004. Όλα αυτά τα χρόνια ψήφιζα ΠΑΣΟΚ.
Είχα ήδη μια άποψη για μια σύγχρονη ευρωπαϊκή αριστερά στο νου μου. Μια αριστερά που έχει το βλέμμα της στο μέλλον. Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού ή - βίαιη η μη - αλλαγή της Ευρωπαϊκής Γεωγραφίας, η επελαύνουσα παγκοσμιοποίηση, οι νέες τεχνολογίες που έδιναν άλλο νόημα σε έννοιες όπως «πληροφορία» ή «επικοινωνία» δημιουργούσαν νέα δεδομένα και μας έφερναν όλους αντιμέτωπους με νέες προκλήσεις, νέα διλήμματα, νέα δίπολα. Κλασσικές έννοιες όπως καπιταλισμός - σοσιαλισμός, πάλη των τάξεων, αντίθεση βορρά - νότου θάμπωναν ενώ νέες αντιθέσεις που ξεπηδούσαν από νέου τύπου σχέσεις παραγωγής ή εξάρτησης εμφανίζονταν. Τέλος, παγκόσμια προβλήματα που επίσης μπορούσαν να καθορίσουν αντιθέσεις ανεξερεύνητες ακόμα - τα περιβαλλοντικά προβλήματα - έκαναν δυναμικά την εμφάνισή τους.
Το 2004 πίστεψα ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο άνθρωπος που μπορεί να εκφράσει τους προβληματισμούς της σύγχρονης αριστεράς και να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ και την Ελλάδα στη νέα εποχή. Τον ψήφισα, σαν φίλος (!), συμμετείχα έτσι και στον προσυνεδριακό διάλογο, μέχρι που, αρκετά αργότερα, έγινα ξανά μέλος.
Η προσπάθειά του να ισορροπήσει ανάμεσα στο παλιό και το καινούργιο, οι λαθεμένες επιλογές σε πρόσωπα και πρακτικές, οι ανύπαρχτες ηγετικές του ικανότητες με απογοήτευσαν γρήγορα.
Οι τομές που προσπάθησε να εφαρμόσει στο κόμμα εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους:
Το Κάθε Μέρα Πολίτης μετατράπηκε εν τη γεννέση του σε έναν ακόμη γραφειοκρατικό μηχανισμό προσωπικών στρατηγικών, το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης κατέληξε να γίνει χώρος πρακτικής εξάσκησης εκπαιδευτικών, οι Εθελοντές του Διαδικτύου ήταν μοναχικοί με τον κίνδυνο να χαρακτηριστούν γραφικοί. Η Οργανωτική αναδιάρθρωση απέτυχε παταγωδώς καθώς οι ογκώδεις και δυσκίνητες οργανώσεις ήταν αδύνατο να λειτουργήσουν και καμιά προσπάθεια ανατροπής της κατάστασης δεν επιχειρήθηκε. Καμιά ανατροφοδότηση από την εμπειρία. Καμιά αλλαγή. Η ίδια αρτηριοσκληρωτική και συντηρητική αντιμετώπιση των αλλαγών.
Οι όποιες αλλαγές περιορίστηκαν σε εναλλαγές προσώπων στο κόμμα. Το φρέσκο, όταν επιχειρήθηκε, ταυτίστηκε με το λαμπερό, το glamourous. Η απολιτίκ ανανέωση στο Ευρωψηφοδέλτιο, οι χωρίς πυξίδα επιλογές στις δημοτικές εκλογές έδωσαν ένα ακόμα κακό μήνυμα. Παρά τα πολλά και συνεχόμενα μηνύματα, ο πρόεδρος έμοιαζε να ζει «αλλού».
Τα μηνύματα για τον βαρύνοντα λόγο της οικογένειας Παπανδρέου στη λήψη αποφάσεων ήταν πολλά και ανησυχητικά. Η αποτυχία επίλυσης του Οργανωτικού και Πολιτικού προβλήματος στο κόμμα οδήγησε στην απαξίωσή και εγκατάλειψή του.
Κι όμως, στην παραγωγή πολιτικής σκέψης ο πρόεδρος έμοιαζε ικανός. Γιατί τότε πολλές φορές, στην πράξη, την εφαρμογή, πελαγοδρομούσε; Η κυρίαρχη άποψη, όπως αυτή περνούσε στους ψηφοφόρους ήταν: «Καλός ο Γιωργάκης αλλά πολύ λίγος». Αυτή είναι η πικρή αλήθεια, αυτό ακούγαμε παντού, κι όποιος δεν το παραδέχεται, ψεύδεται.
Η εμπειρία μου από τις κομματικές διαδικασίες ήταν μια σκέτη απογοήτευση. 100 βαριεστημένοι άνθρωποι να ακούν τους ίδιους ανθρώπους να λένε τα ίδια πράγματα στο ίδιο ακροατήριο κάθε φορά. Όταν ερχόταν η σειρά σου να μιλήσεις, μετά από βουλευτές και παρατρεχάμενους, μιλούσες σε άδειες καρέκλες. Διάλογος; Κωφών. Πολιτική; Αστείο. Το κόμμα λειτουργούσε με εγκυκλίους «από τα κεντρικά». Δημόσιο κανονικό. Καμιά τοπική πρωτοβουλία για παραγωγή πολιτικής. Όταν λείπει η πολιτική, το κενό έρχονται να το καλύψουν οι μηχανισμοί. Και, ναι, όταν εμφανίζεται η πολιτική, τρέχουν οι μηχανισμοί να της κλείσουν το στόμα για να προστατεύσουν το ζωτικό τους χώρο.
Μετά την ήττα στις εκλογές του Σεπτέμβρη ακολούθησε ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ αλαλούμ. Οι πλέον περίεργες συμμαχίες. Η λέξη «περίεργες» είναι ό,τι πιο ανώδυνο μπόρεσα να βρω. Θεωρώ τους προσκείμενους στην λεγόμενη «αριστερή πρωτοβουλία», το πλέον συντηρητικό κομμάτι μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Συντηρητικό όχι ως προς την άσκηση της διακυβέρνησης ή την πολιτική που «επαγγέλεται» αλλά στην ουσία της έννοιας: είναι το λιγότερο δεκτικό κομμάτι σε οποιαδήποτε αλλαγή. Αυτό το κομμάτι του ΠΑΣΟΚ ήταν το πρώτο που προσέτρεξε προς στήριξη του «πληγωμένου» προέδρου. Από εκεί και πέρα το χάος. Θυμικό και λογική σε έναν αχταρμά ανερμάτιστο χωρίς αρχή και τέλος. Ένα νεφελώδες «αριστερά» ακούγεται παντού και όλοι αυτοί θεωρούν πως άκουσαν το μήνυμα της κοινωνίας. Αμφιβάλλω αν έχουν επαφή με τον εαυτό τους. Πόσο μάλλον να ακούνε και μηνύματα από την κοινωνία.
Κι έρχεται η εύλογη κατά την ταπεινή μου άποψη απορία: πως ΑΥΤΟΣ ο πρόεδρος που δεν τα κατάφερε να ισορροπήσει πριν με τις άλλες τάσεις, τους άλλους μηχανισμούς, θα ισορροπήσει με τους νέους του συμμάχους; Σε πόσα πράγματα θα συμβιβαστεί;
Είμαι πολύ μεγάλος πια να πιστεύω σε πρόσωπα και να εμπιστεύομαι τις καλές τους προθέσεις και είμαι πολύ νέος ώστε να παραιτηθώ. Θέλω αποδείξεις. Κι ο πρόεδρος ΔΕΝ ΜΟΥ ΤΙΣ ΔΙΝΕΙ. Άκουσα πως όλα θα ξεδιαλύνουν στο συνέδριο. Αλήθεια; Η πικρή μικρή μου πείρα από τα συνέδρια μου λέει ότι ο διάλογος γίνεται για να πέσει λίγη στάχτη στα μάτια. Η ουσία του συνεδρίου είναι η τελική ψηφοφορία για τα μέλη των οργάνων. Αυτό, κύριοι, θα είναι το συνέδριο. Κι αν από την εκλογή βγεί ένας δυνατός πρόεδρος που λογοδοτεί μόνο στο σώμα που τον εξέλεξε (ένα νεφελώδες σώμα πολιτών που εκφράζεται, κρίνει και επικρίνει κάθε τέσσερα χρόνια;) τότε τι νόημα ύπαρξης θα έχουν οι οργανώσεις; Τότε θα εξασφαλίσουμε την εναλλαγή των δύο κομμάτων στην εξουσία με ελάχιστες διαφορές τόσο στην παρουσία τους όσο και στην πολιτική τους. Τότε θα λειτουργούμε ως κοινωνία με τις εναλλαγές να είναι ζήτημα χρόνου (φυσιολογικής φθοράς), δημοσκοπήσεων, επικοινωνιακών παιχνιδιών και διεθνούς περιβάλλοντος. Λυπάμαι αλλά δεν είναι αυτό που ονειρεύομαι.
Τι ελπίζω;
Ελπίζω στην κοινή λογική. Ελπίζω ότι οι άνθρωποι, οι πολίτες, θα στρατεύονται πίσω από ιδέες και όχι πίσω από πρόσωπα. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι πολίτες και όχι ψηφοφόροι. Τα πρόσωπα είναι φορείς των ιδεών. ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΝΑ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ. Γι' αυτό έγραψα την ανοιχτή επιστολή προς τον πρόεδρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου