Μειώστε τις δαπάνες!

Συμπολίτη, για μια ακόμα φορά θα κληθείς να πάρεις θέση στο ίδιο βασικό πρόβλημα, που επανέρχεται κάθε τόσο εδώ και τρία χρόνια. Διατυπωμένο διαφορετικά, σαν συνδυασμός άλλων λέξεων, με αλλαγμένα ερωτήματα αλλά κάθε φορά το πρόβλημα παραμένει το ίδιο και είναι ότι η χώρα μας χρωστάει, χρωστάει πολλά και πρέπει να βρει διέξοδο.

Η διέξοδος από το πρόβλημα απαιτούσε κινήσεις σε τρία συν ένα διαφορετικά επίπεδα: α) της εύρεσης χρημάτων για την κάλυψη των επειγουσών καθημερινών αναγκών λειτουργίας του κράτους, β) των διαρθρωτικών αλλαγών σε επίπεδο κράτους ώστε αυτό να λειτουργεί καλύτερα και να είναι θωρακισμένο κατά το δυνατό απέναντι σε ανάλογες κρίσεις, γ) της εύρεσης τρόπων και πόρων ώστε να αντιστραφεί το ισοζύγιο και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις απαλλαγής από τα χρέη και δ) (το + ένα) της δρομολόγησης δράσεων ώστε να αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας της κοινωνίας, η προσαρμογή της οποίας είναι κρίσιμη παράμετρος για την επιτυχία των άλλων τριών.

Οι παραπάνω κινήσεις δεν έχουν χρονική ιεράρχηση ούτε ιεράρχηση έντασης. Δεν προτάσσεται καμιά έναντι άλλης, αν και - κατά περίπτωση - κάποιες από αυτές μπορεί να απαιτούν επικέντρωση προσοχής σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, εξελίσσονται παράλληλα και η πρόοδος της μιας επηρεάζει με σαφή και καθοριστικό τρόπο όλες τις υπόλοιπες.

Τι έχει γίνει μέχρι σήμερα; 

Στο πρώτο επίπεδο, η λύση είναι η γνωστή: οι «ξένοι». Η «καταραμένη» ή «ευλογημένη» ή «αναγκαία» τρόικα μας παρέχει τα προς το ζην.  Εκ των υστέρων και εκ του αποτελέσματος αποδείχτηκαν φρούδες οι ελπίδες ότι θα μπορούσαν να βρεθούν άλλοι, πάλι «ξένοι» πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες μας.

Στο τέταρτο επίπεδο όλοι βρέθηκαν απροετοίμαστοι: οργανωμένοι πολίτες, κόμματα, πολιτεία. Η κοινωνία θαλασσοπνίγεται στριμωγμένη ανάμεσα σε συνωμοσιολογίες, φιλανθρωπίες χωρίς στόχο και σε μια ανόητη και ατελέσφορη αναζήτηση της ορθής αλληλεγγύης. Μια κοινωνία που είχε μάθει να απαιτεί χωρίς να ξέρει να προσφέρει, που αρνείται να ωριμάσει ζώντας μια άρρωστη παρατεταμένη εφηβεία.

Στο δεύτερο επίπεδο, οι όποιες αλλαγές έχουν στην ουσία παγώσει για περισσότερο από ένα χρόνο και μόνο πισωγυρίσματα βιώνουμε. Καμιά προσπάθεια για λιγότερο και περισσότερο αποτελεσματικό κράτος, για πάταξη της διαφθοράς σε θεσμικό επίπεδο, για αλλαγές ουσίας στην παιδεία, στο περιβάλλον, στην δικαιοσύνη, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, την δημόσια τάξη, την ύπαιθρο, τον τουρισμό, την ναυτιλία, την διάλυση δομών κυριαρχίας των συντεχνιών. Οποιαδήποτε πρωτοβουλία περιορίζεται στο μπάλωμα, την διαχείριση της επικαιρότητας, την εξυπηρέτηση δεσμεύσεων απέναντι σε ομάδες άσκησης πίεσης ή σε άτομα με επιρροή και δύναμη. Το κράτος παραμένει το ίδιο διεφθαρμένο, το ίδιο αναποτελεσματικό απλά τώρα το διαπιστώνουν περισσότεροι, ακόμα και υπουργοί. Ούτε καν επιτροπές δεν φτιάχνουν πλέον, γιατί κοστίζουν. Μόνο διαπιστώνουν.

Στο τρίτο επίπεδο, αυτό το οποίο ενδιαφέρει τους δανειστές μας περισσότερο από οτιδήποτε άλλο και που θεωρητικά ενδιαφέρει και το εγχώριο πολιτικό προσωπικό – αφού στα άλλα τρία, πρακτικά απουσιάζει – κυριαρχεί ο παραλογισμός: Όλη η μέχρι τώρα προσπάθεια επικεντρώνεται κυρίως ή σχεδόν αποκλειστικά στην αύξηση των εσόδων και μάλιστα μόνο μέσω της φορολόγησης ή της φοροείσπραξης. Σε κλίμα βαθιάς ύφεσης, με την κοινωνία απούσα και το κράτος – αντίτυπο του χειρότερου εαυτού του, κάθε προσπάθεια αύξησης των εσόδων μέσω της φορολογίας θα αποδεικνύεται αποτυχημένη και άστοχη.  Από ποια φορολογητέα ύλη αλήθεια να εισπράξει το κράτος; Ποια κοινωνία να πληρώσει έστω το ελάχιστο; Η κοινωνία των 1,5 εκατομμυρίων ανέργων; Των εκατοντάδων χιλιάδων μικρών επιχειρηματιών που στην ουσία είναι εν δυνάμει άνεργοι και σπαταλούν τα τελευταία τους αποθεματικά κεφάλαια; Των ελεύθερων επαγγελματιών που παρατηρούν αδύναμοι την ελεύθερη πτώση του τζίρου τους; Των επιχειρήσεων που ασφυκτιούν κάτω από το ασήκωτο βάρος της έλλειψης ρευστότητας; Πιστεύει κανείς σοβαρά ότι μπορεί να φορολογήσει σήμερα οποιαδήποτε ομάδα εισοδημάτων έναντι αμαρτημάτων του παρελθόντος; Μπορεί να στηριχτεί προϋπολογισμός στη βάση τέτοιων επιχειρημάτων;

Ακόμα κι αν αποδώσει στο ελάχιστο η όποια προσπάθεια, άραγε από ποιο κομμάτι του προϋπολογισμού του θα αφαιρέσει ο κάθε πολίτης – με οποιαδήποτε επαγγελματική ιδιότητα – ώστε να μπορέσει να αποδώσει τον φόρο που το κράτος αποφάσισε πως του αναλογεί; Από την καταβολή εισφορών στα ασφαλιστικά ταμεία; Δεν θα επιβαρύνει αυτό έμμεσα τον προϋπολογισμό; Δεν θα φέρει πιο κοντά την κοινωνική έκρηξη και συνεπώς την πολιτική κατάρρευση; Από την εξυπηρέτηση των δανείων; Από την διατροφή, την ένδυση, τις υπηρεσίες; Σε βάρος ποιου θα δράσουν αυτές οι περικοπές; Μήπως της αγοράς με την μείωση του τζίρου, της ρευστότητας, της φορολογητέας ύλης και άρα της φοροδοτικής ικανότητας; Ο φαύλος κύκλος στον οποίο οι κυβερνώντες – και όχι μόνο – μας έχουν ρίξει δεν έχει έξοδο και έχει μόνο ένα τέλος: την τυπική και εξευτελιστική αναγγελία της χρεοκοπίας. Της χώρας και του πολιτικού συστήματος.

Υπάρχει έξοδος; Ναι. Όταν δεν σου φτάνουν τα έσοδα, μειώνεις τις δαπάνες. Τόσο απλά. Θα είναι αποτελεσματικό αυτό; Εδώ που φτάσαμε, δεν είμαι σίγουρος. Ίσως να είναι πολύ αργά, ας το λογαριάσουν με αριθμούς οι γνώστες. Είναι όμως η μοναδική μας δυνατότητα. Η μείωση των δαπανών και η αναζήτηση εσόδων από την εκποίηση πλούτου. Το τελευταίο θα μοιάζει πλέον ανέκδοτο. Αφήσαμε επί τριετία τον όποιο πλούτο  να χάσει το 70 ή και περισσότερο τοις εκατό της αξίας του για να αναγκαστούμε να τον εκποιήσουμε όσο – όσο στη χειρότερη στιγμή.

Πως κάνεις όμως μείωση δαπανών; Υπάρχουν μια σειρά ενέργειες που θα οδηγούσαν σε σημαντική μείωση δαπανών σε χώρους όπως η υγεία, η παιδεία, η παροχή υπηρεσιών. Όλες προϋποθέτουν αποδοχή του γεγονότος ότι δεν έχουμε την δυνατότητα να συντηρούμε το κράτος στο μέγεθος που μέχρι σήμερα νομίζαμε ότι μπορούμε, δεν έχουμε την δυνατότητα να εξυπηρετούμε τις ανάγκες όπως λανθασμένα τις είχαμε ως τώρα ορίσει και προσδιορίσει. Όλες επίσης προϋποθέτουν την μείωση του προσωπικού. Το μέγεθος και ο τρόπος της μείωσης θα έπρεπε να έχει λυθεί στα τρία αυτά χρόνια ώστε να επηρεάσει στο μικρότερο δυνατό βαθμό την λειτουργία του κράτους. Δυστυχώς δεν έγινε και δυστυχώς στο τέλος θα αναγκαστούμε να το κάνουμε με τον χειρότερο τρόπο: οριζόντια. Αλλά θα το κάνουμε. Ας το πούμε, ας το αποφασίσουμε. Αν θέλουμε να κάνουμε μια τελευταία προσπάθεια πριν την επόμενη επιλογή: την στάση πληρωμών, την αποχώρηση από την ευρωζώνη και την υιοθέτηση εθνικού νομίσματος.