Ανακύκλωση. Λεφτά στα σκουπίδια.

Από το σημερινό "Ε" της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας

Στο άρθρο με σχηματικό και όχι πραγματικά λογιστικό τρόπο έγινε προσπάθεια να αναδειχθεί η οικονομική πλευρά της μη διαχείρισης των απορριμάτων. 

Όσο η ανάκτηση και η κατά περίπτωση ανακύκλωση υλικών παραμένει μια πρακτική μόνο με αόριστο περιβαλλοντικό όφελος, η εξάπλωσή της στην κοινωνία θα είναι περιορισμένη. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουμε όσο το οικονομικό όφελος της διαχείρισης δεν διαχέεται ουσιαστικά σε όλο το δίκτυο διαχείρισης των απορριμμάτων.

Που βρίσκεται σήμερα η ανακύκλωση; Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικές Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης η ανακύκλωση βρίσκεται αρκετά κάτω του 40 %. Επί εκτίμησης περίπου 1.253 χιλιότονων ανακυκλώσιμων υλικών, λιγότεροι από 480 χιλιότονοι οδηγούνται προς διαχείριση.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι 773 χιλιότονοι ετησίως καταλήγουν σε χωματερές και χώρους υγειονομικής ταφής. Με μια μέση τιμή εισόδου (gate fee – η τιμή που πληρώνουν οι Δήμοι σε ΧΥΤΑ προκειμένου να παραδώσουν τα σκουπίδια τους) στα 30 € ανά τόνο η μη διαχείριση των ανακυκλώσιμων μας κοστίζει περισσότερα από 23.190.000 €. Το ποσό αυτό προκύπτει από επιεική εκτίμηση αν σκεφθεί κανείς ότι στον ΧΥΤΑ Φυλής οι Δήμοι πληρώνουν gate fee 40 € ανά τόνο.  

Δεν είναι τα μόνα χρήματα που καταλήγουν κυριολεκτικά στα σκουπίδια και επιβαρύνουν τους ισχνούς προϋπολογισμούς των Δήμων και των δημοτών. Χρήματα που λείπουν από άλλες υπηρεσίες, όπως οι βρεφονηπιακοί σταθμοί. Χρήματα που θα μπορούσαν να στραφούν σε υπηρεσίες πρόνοιας που τόσο αναγκαίες είναι για την κοινωνία και την συνοχή της.  

Ας δούμε λίγο τους αριθμούς. Κάθε μέρα 4.048 τόνοι οργανικών αποβλήτων καταλήγουν στις χωματερές και τους ΧΥΤΑ ανά την Ελλάδα. Τα οργανικά απόβλητα προκαλούν σειρά σοβαρών επιπτώσεων στις περιπτώσεις που απορρίπτονται σε χωματερές, κυρίως σε ότι έχει να κάνει με την ποιότητα των εδαφών, του υπόγειου νερού αλλά και της βιοποικιλότητας. Σε οργανωμένους ΧΥΤΑ, η αυξημένη παρουσία οργανικών επιμηκύνει την ανάγκη παρακολούθησης του ΧΥΤΑ μέχρι τριάντα χρόνια από την παύση λειτουργίας του. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω του βιοαερίου, το οποίο παράγεται κατά από την ζύμωση των οργανικών απορριμμάτων και της ιδιαίτερα επιβαρυμένης με ρύπους υγρασίας που περιέχεται στα σκουπίδια.

Κάθε χρόνος λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ χωρίς είσοδο απορριμμάτων, άρα και χωρίς έσοδα, είναι καθαρή δαπάνη. Είναι καθαρή επιβάρυνση του κοινωνικού συνόλου. Γι’ αυτό κάθε κιλό μείωσης των οργανικών (ή ζυμώσιμων ή βιοαποικοδομήσιμων) απορριμμάτων είναι  εξοικονόμηση χρημάτων και πράξη ευθύνης προς τις γενιές που ακολουθούν. Τους κληροδοτούμε μια οικονομία σε κακά χάλια, ας τους απαλλάξουμε τουλάχιστον από την υποχρέωση να πληρώνουν για να καθαρίζουν τα σκουπίδια μας.

Μπορεί όμως να αποτιμηθεί το όφελος της δικής μας γενιάς από την μείωση των οργανικών; Σαφώς. Η χώρα μας έχει αναλάβει την υποχρέωση έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και έναντι των πολιτών της, να μειώσει τα οργανικά της απόβλητα που οδηγούνται σε ταφή κατά 50% και 65% έως τα έτη 2013 και 2020. Φυσικά βρίσκεται μακριά από τους στόχους αυτούς και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κληθεί να απολογηθεί γι’ αυτό ενώπιον των οργάνων της Ένωσης. Τι σημαίνει πρακτικά μια μείωση κατά 50%;    22.162.800 €. Αυτά μόνο από τα τέλη εισόδους στους ΧΥΤΑ χωρίς να λογίζονται τα πολλαπλά έσοδα από την μείωση των δρομολογίων των απορριμματοφόρων, των ημερομισθίων των εργατών καθαριότητας, των καυσίμων ή των ζημιών των μηχανημάτων, της διάρκειας ζωής των Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων.

Θα πει κανείς, τι θα γίνουν τα οργανικά απόβλητα; Τι θα τα κάνουμε αν δεν πάνε στις χωματερές; Κομποστοποίηση είναι η απάντηση, χωρίς να είναι η μοναδική. Μια διαδικασία που μπορεί να προσφέρει καλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικό ή άριστης ποιότητας λίπασμα για τα φυτά. Μια διαδικασία, που μπορεί να γίνει και στο σπίτι μας, με ειδική φροντίδα και με απλή καθοδήγηση στην αρχή αλλά μπορεί να το κάνει ο Δήμος σε επίπεδο γειτονιάς ή συνοικίας σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό στην Ελλάδα; Γιατί είμαστε ικανοποιημένοι επιτρέποντας να χάνονται κάθε χρόνο σχεδόν 50.000.000 €, χρήματα παραπάνω από αναγκαία από τα ταμεία των Δήμων; Χρήματα του κάθε πολίτη ξεχωριστά, αφού προέρχονται από τα δημοτικά τέλη που όλοι μας καταβάλλουμε;

Η κυριότερη αιτία είναι το βόλεμα. Υπηρεσίες, δήμοι, πολίτες έχουν βολευτεί με μια κατάσταση η οποία κρατά τους πάντες ικανοποιημένους. Ο πολίτης πληρώνει αδιαμαρτύρητα μέσω της ΔΕΗ τα τέλη, ο Δήμος τα διοχετεύει στο κύκλωμα της καθαριότητας, τα σκουπίδια μαζεύονται. Γιατί να σπάσει κανείς μια τόσο αποδοτική αλυσίδα; Τα χρήματα για άλλα έργα ο Δήμος τα βρίσκει από κρατικές ενισχύσεις, δανεισμό, επιδοτήσεις, οι τετραετίες κυλούν και τα εκατομμύρια θάβονταν σε χωματερές. Έπρεπε να έλθει η κρίση, να τραβήξει το χαλί και να αποκαλύψει αυτό που κρύβεται κάτω από την επιφανειακή λάμψη. Μια λάμψη που αρχίζει να θαμπώνει και να μυρίζει έντονα…