Πέμπτη 19 Μαρτίου 2015

Η αμοιβαιότητα του σεβασμού


Η ιδέα που ακούστηκε πρόσφατα από τον αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος, της πρόσκλησης μεμονωμένων εθελοντών ή συλλογικοτήτων, να συνδράμουν τις ολιγάριθμες (γι’ αυτό και αναποτελεσματικές) κρατικές ελεγκτικές δομές, με βρίσκει σύμφωνο επί της αρχής. Εξ άλλου, το έχω κάνει στο παρελθόν, χωρίς να έχω λάβει καμιά πρόσκληση από κανένα υπουργείο.
Σε κάθε ώριμη δημοκρατία, η συνδρομή των πολιτών στο κράτος και η συμπληρωματική τους δράση είναι δεδομένη και τρόπον τινά θεσμοθετημένη. Η συζήτηση για το αν πρέπει ο πολίτης να υποβοηθά ή να πληροφορεί τις αρμόδιες αρχές όταν ο νόμος παραβιάζεται οφθαλμοφανώς έχει λήξει προ πολλών ετών, αν ποτέ άνοιξε. Η τήρηση των νόμων εξάλλου δεν είναι τίποτα λιγότερο από απόδειξη αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ των πολιτών και η φροντίδα για την τήρησή τους, επιβεβαίωση και ενίσχυση αυτής της αμοιβαιότητας.  Πολλές εξ άλλου μη κυβερνητικές οργανώσεις αποτελούν συλλογικές δομές που υλοποιούν αυτή ακριβώς την συμπληρωματική και σε εθελοντική βάση, σχέση.
Ως εδώ καλά. Δυστυχώς, υπάρχει «αλλά», δεν είναι μόνο ένα και όλα έχουν να κάνουν με χρόνιες αδυναμίες και παθογένειες του ελληνικού κράτους.
Πρώτο και κορυφαίο, η αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στις κρατικές δομές και στον πολίτη. Ο πολίτης δεν έχει καμιά εμπιστοσύνη στο κράτος και στους μηχανισμούς του – όχι άδικα – και το κράτος μεταχειρίζεται τον πολίτη ως εν δυνάμει ένοχο.
Δεύτερο, οι νόμοι ούτε ίσχυαν ούτε εφαρμοζόταν με τον ίδιο τρόπο προς όλους. Είτε τυπικά (με χαριστικές διατάξεις) είτε στην ουσία (με «στραβά μάτια») για κάποιους ίσχυαν άλλοι νόμοι και για κάποιους οι νόμοι δεν είχαν καμιά ισχύ.
Τρίτο, πολλές φορές η καταγγελία παρανομίας έφερνε σε δυσχερή θέση τον καταγγέλλοντα ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι καταγγέλλοντες έχουν στιγματιστεί κοινωνικά.
Ακόμα και αν τα παραπάνω ξεπεραστούν με κάποιοι τρόπο, μια σειρά στρεβλώσεις και αγκυλώσεις θα δυσκολέψουν την υλοποίηση παρόμοιων ιδεών. Για παράδειγμα, μια ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η εθελοντική προσφορά πρέπει να αμείβεται. Είμαι πεισμένος ότι μετά από ένα χρονικό διάστημα, θα αρχίσουν να συγκεντρώνονται υπογραφές για την μονιμοποίηση των εθελοντών στην επιθεώρηση περιβάλλοντος.
Τέλος, αυτό που δεν γίνεται από την αρχή κατανοητό (νομίζω ούτε καν από τον υπουργό) είναι ότι οι εθελοντές μπορούν να ανακαλύψουν και υποδείξουν την υποτιθέμενη παρανομία. Την αξιολόγηση όμως, όπως και τον τελικό έλεγχο οφείλουν να κάνουν τα θεσμοθετημένα, εντεταλμένα και με αρμοδιότητες όργανα. Αν τα τελευταία δεν επαρκούν σήμερα, δεν θα επαρκούν και αύριο. Μια συνεργασία τέτοιου είδους με τους πολίτες, μάλλον θα μεγιστοποιήσει τις αδυναμίες του συστήματος και θα οδηγήσει σε βάθεμα της ρήξης ανάμεσα στο κράτος και τον πολίτη. Γιατί ο πολίτης θα καταγγέλλει, το κράτος δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί, ο πολίτης θα απογοητεύεται, η εμπιστοσύνη θα κλονίζεται κ.ο.κ.
Η δική μου άποψη παραμένει υπέρ της συνεργασίας που θα σχεδιαστεί προσεκτικά, που θα λάβει υπόψη όλες τις αδυναμίες. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να αξιολογηθούν και πιστοποιηθούν συλλογικότητες οι οποίες έχουν το γνωστικό υπόβαθρο και την πείρα να κάνουν μια κατ’ αρχή αξιολόγηση των καταγγελιών και να επιλέγουν ποιες από αυτές πρέπει να προωθηθούν προς τους Επιθεωρητές και ποιες όχι. Πρέπει επίσης να προβλέπεται και να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα δικτύωσης ανάμεσα σε συλλογικότητες ή μεμονωμένους πολίτες, η οποία θα παρέχει πληροφόρηση ή θα υποδεικνύει τρόπο δράσης, ανάλογα με την περίπτωση.
Σε κάθε περίπτωση και εφόσον μπορεί να τεθεί θέμα οικονομικης ενίσχυσης συλλογικοτήτων, θα πρέπει να προβλεφθούν συνθήκες πλήρους διαφάνειας στην οικονομική τους διαχείριση.
Αν η εξαγγελία δεν οργανωθεί σωστά, κινδυνεύει να γίνει μπούμεραγκ.
http://toperivallon.gr/inspection/